เราทั้งหมดมีความทึ่งใจมาก เป็นเรื่องแปลกใจมากที่ทุกอย่างจัดการได้อย่างรวดเร็ว และการดำเนินการเพื่อได้รับเงิน เตรียมตัววางแผนกันมาเป็นอย่างดีเยี่ยม

 Laurenz Bostedt

ข้างต้นคือคำกล่าวของ Laurenz Bostedt ช่างภาพอิสระชาวเยอรมนี หลังจากประเทศเยอรมนีดำเนินนโยบายการเยียวยาประชาชนและภาคธุรกิจที่ได้รับผลกระทบจากการระบาดของไวรัส Covid-19

นอกจากเยอรมนี หลายประเทศทั่วโลกล้วนเผชิญกับสถานการณ์คล้ายคลึงกัน จึงจำเป็นต้องมีนโยบายช่วยเหลือประชาชน โอบอุ้มภาคธุรกิจ เพื่อพยุงและกระตุ้นเศรษฐกิจ

ปลายเดือนมีนาคมที่ผ่านมา ธนาคารแห่งประเทศไทยจัดทำข้อมูลมาตรการการเยียวยาประชาชนและภาคธุรกิจที่ได้รับผลกระทบจากการระบาดของไวรัส Covid-19 ในประเทศต่างๆ

ในสถานการณ์เช่นนี้ แต่ละประเทศดำเนินนโยบายอย่างไร เพื่อทำให้คำว่า “เราไม่ทิ้งกัน” สมจริงและมีผลในทางปฏิบัติมากกว่าคำพูด

ญี่ปุ่น

แจกเงิน

• แจกเงิน 1 แสนเยน (ราว 30,000 บาท) ให้ประชาชนทุกคน

เงินอุดหนุน-ชดเชย

• ให้เงินช่วยเหลือลูกจ้างที่ได้รับผลกระทบสูงสุด 8,330 เยน/วัน (ราว 2,500 บาท)
• ให้เงินช่วยเหลือผู้ประกอบอาชีพอิสระ หรือรับจ้างทั่วไปที่ได้รับผลกระทบ 4,100 เยน/วัน (ราว 1,200 บาท)

เยียวยา

• กู้เงินฉุกเฉินได้คนละ 100,000-200,000 เยน (ราว 30,000-60,000 บาท) โดยไม่คิดดอกเบี้ย

ภาคธุรกิจ

• ปล่อยสินเชื่อเพื่อเพิ่มสภาพคล่องให้ธุรกิจ SMEs ที่ได้รับผลกระทบ โดย Japan Federation of Credit Guarantee Corporations (JFG) จะช่วยค้ำประกันสินเชื่อให้
• ธนาคารแห่งชาติญี่ปุ่น (BOJ) ประกาศใช้ Special Funds-Supplying Operations ช่วยให้ภาคธุรกิจเข้าถึงสินเชื่อได้ โดยไม่คิดดอกเบี้ย เป็นเวลา 1 ปี

เกาหลีใต้

แจกเงิน

• แจกเงินครัวเรือนละ 1 ล้านวอน (ราว 27,000 บาท) ยกเว้นครัวเรือนที่มีรายได้สูง (ประมาณ 30% ของครัวเรือนทั้งหมด)
• แจกบัตรของขวัญจำนวน 3.5 ล้านล้านวอน เพื่อสนับสนุนเศรษฐกิจท้องถิ่น
• แจกเงินผ่าน paychecks กระตุ้นการใช้จ่าย

เงินอุดหนุน-ชดเชย

• เพิ่มเงินเดือน 20% ให้ผู้สูงอายุ
• เพิ่มเบี้ยยังชีพสำหรับผู้หางานอายุน้อย

เยียวยา

• ลดภาษีรถยนต์ส่วนตัว 70%
• คืนเงินที่ใช้ซื้ออุปกรณ์ไฟฟ้าภายในบ้าน 10% หากเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีฉลากประหยัดไฟ

ภาคธุรกิจ

• อุดหนุนบริษัทที่พนักงานลาหยุดโดยที่ยังได้รับค่าจ้าง (paid leave) เพื่อกักตัว 14 วัน
• ยกเว้นภาษีมูลค่าเพิ่มให้แก่ธุรกิจขนาดเล็ก
• ให้เงินอุดหนุนผู้ประกอบการรายย่อยจ่ายเงินเดือนพนักงาน
• ช่วยเหลือร้านค้าขนาดเล็กที่มีผู้ติดเชื้อแวะเข้าไปในพื้นที่ เมื่อกลับมาเปิดทำการปกติ
• ให้การอุดหนุนค่าใช้จ่ายในการป้องกันเพลิงสำหรับเจ้าของที่ หรือผู้ให้เช่าตลาดพื้นเมือง (traditional market) หากผู้ให้เช่าลดค่าเช่าอย่างน้อย 20% ของทั้งพื้นที่

ฮ่องกง

แจกเงิน

• ประชาชนที่มีอายุ 18 ปีขึ้นไปจะได้รับเงิน 10,000 ดอลลาร์ฮ่องกง (ราว 42,000 บาท)
• เพิ่มเบี้ยเลี้ยงรายเดือนให้ครอบครัวผู้มีรายได้น้อยเป็น 2 เท่า

เงินอุดหนุน-ชดเชย

• พนักงานที่ได้รับผลกระทบจากโควิด-19 จะได้รับเงินชดเชย 50% เป็นเวลา 6 เดือน สูงสุดไม่เกิน 9,000 ดอลลาร์ฮ่องกง (ราว 38,000 บาท)

เยียวยา

• ผู้เช่าที่อยู่อาศัยในอสังหาฯ ที่เป็นของรัฐ จะได้รับส่วนลดค่าเช่า 75%
• สร้างงาน 30,000 ตำแหน่ง รวมถึงงานราชการและฝึกงาน
• ลดค่าโดยสารรถไฟฟ้า MTR 20% เป็นเวลา 6 เดือน
• เลื่อนจ่ายภาษีออกไปอีก 3 เดือน

ภาคธุรกิจ

• ให้เงินช่วยเหลือธุรกิจค้าปลีกและร้านอาหาร และธุรกิจอื่นๆ ที่ได้รับผลกระทบโดยตรง
• สนับสนุนสินเชื่อให้แก่ SMEs โดยรัฐบาลเป็นผู้ค้ำประกันเต็มจำนวน เพื่อใช้ในการดำเนินธุรกิจ ไม่เกินจำนวน 2 ล้านดอลลาร์ฮ่องกงต่อธุรกิจ
• เยียวยาผู้ประกอบการของท่าอากาศยานฮ่องกงโดยเฉพาะร้านค้าปลีกและร้านอาหาร ด้วยการลดค่าเช่าสถานที่ และค่าบริการสนามบินอื่นๆ

มาเลเซีย

แจกเงิน

• คนขับแท็กซี่ คนขับรถทัวร์ คนขับสามล้อที่ขึ้นทะเบียน และไกด์ท่องเที่ยว
  ได้รับเงิน 600 ริงกิต (ราว 4,500 บาท)
• ครอบครัวที่มีรายได้ไม่เกิน 4,000 ริงกิต (ราว 30,000 บาท) ได้รับเงิน 1,600 ริงกิต (ราว 12,000 บาท)
• คนโสดอายุ 21 ปีขึ้นไปที่มีรายได้ไม่เกิน 2,000 ริงกิต (ราว 15,000 บาท) ได้รับเงิน 800 ริงกิต (ราว 6,000 บาท)
• ครอบครัวที่มีรายได้ 4,001-8,000 ริงกิต ได้รับเงิน 1,000 ริงกิต (ราว 7,500 บาท)
• คนโสดอายุ 21 ปีขึ้นไป มีรายได้ 2,001-4,000 ริงกิต (ราว 15,000-30,000 บาท) ได้รับเงิน 500 ริงกิต (ราว 3,750 บาท)

เงินอุดหนุน-ชดเชย

• ไม่อนุญาตให้นายจ้างลดเงินเดือนลูกจ้าง ที่มีรายได้ต่ำกว่า 4,000 ริงกิตต่อเดือน (ราว 30,000 บาท)
• ลดอัตราการส่งเงินสมทบในกองทุนสำรองเลี้ยงชีพจาก 11% เหลือ 7%
• แรงงานที่ต้องหยุดพักงานโดยไม่ได้รับค่าจ้างตั้งแต่วันที่ 1 มีนาคม 2563 และได้ขึ้นทะเบียนประกันการว่างงาน จะได้รับเงินช่วยเหลือ 600 ริงกิตต่อเดือน (ราว 4,500 บาท) เป็นระยะเวลาสูงสุด 6 เดือน
• เพิ่มเบี้ยเลี้ยงพิเศษให้บุคลากรสาธารณสุข จากเดิม 400 ริงกิต/เดือน เป็น 600 ริงกิต/เดือน (ราว 4,500 บาท)
• จ่ายเบี้ยเลี้ยงพิเศษให้กับทหาร ตำรวจ เจ้าหน้าที่ตรวจคนเข้าเมือง เจ้าหน้าที่ป้องกันพลเรือน พนักงานดับเพลิง และอาสาสมัคร 200 ริงกิต/เดือน (ราว 1,480 บาท)
• ข้าราชการและข้าราชการเกษียณ ได้รับเงิน 500 ริงกิต (ราว 3,700 บาท)

เยียวยา

• ลดค่าไฟฟ้า น้ำประปา
• ใช้อินเทอร์เน็ตฟรี ตลอดช่วงการ lockdown
• ขยายเวลาชำระหนี้สินเชื่อต่างๆ รวมถึงสัญญาจำนองและสัญญาเช่าซื้อให้แก่ลูกหนี้รายบุคคลและผู้ประกอบการ SMEs เป็นเวลา 6 เดือน
• ขยายระยะเวลาการชำระคืนเงินกู้ยืมเพื่อการศึกษาเป็นเวลา 6 เดือน ตั้งแต่เมษายน 2563
• ลดภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา สูงสุด 1,000 ริงกิต (ราว 7,500 บาท) เมื่อใช้จ่ายเพื่อการท่องเที่ยวในประเทศ (ตั้งแต่มีนาคม-สิงหาคม 2563)

ภาคธุรกิจ

• ให้เงิน 1,000 ริงกิต (ราว 7,500 บาท) แก่ผู้ประกอบการท้องถิ่นจำนวน 10,000 ราย เพื่อส่งเสริมการขายสินค้าใน E-commerce
• ลดค่าไฟฟ้า 15% ต่อเดือน สำหรับธุรกิจโรงแรม บริษัทท่องเที่ยว สายการบิน ห้างสรรพสินค้า ศูนย์แสดงสินค้า และสวนสนุก (ตั้งแต่เมษายน-กันยายน 2563)
• จัดสรรเงินช่วยเหลือ 200 ล้านริงกิต ให้แก่ Human Resource Development Fund (HRDF) เพื่อให้ลูกจ้าง 40,000 คน ในภาคการท่องเที่ยวและผู้ที่ได้รับผลกระทบ รวมถึงผู้ได้รับผลกระทบทางอ้อม เช่น อุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์และยานยนต์

สิงคโปร์

แจกเงิน

• ผู้ที่มีอายุ 21 ปีขึ้นไป และมีรายได้น้อยกว่า 28,000 ดอลลาร์สิงคโปร์/ปี (ราว 644,000 บาท) จะได้รับเงินช่วยเหลือ 1,200 ดอลลาร์สิงคโปร์ (ราว 27,600 บาท)
• คนที่มีรายได้ 28,000-100,000 ดอลลาร์สิงคโปร์/ปี (ราว 644,000-2,300,000 บาท) จะได้รับเงินช่วยเหลือ 900 ดอลลาร์สิงคโปร์ (ราว 20,700 บาท)
• คนที่มีรายได้มากกว่า 100,000 ดอลลาร์สิงคโปร์/ปี (ราว 2,300,000 บาท) หรือเป็นเจ้าของอสังหาฯ มากกว่า 1 แห่ง จะได้รับเงินช่วยเหลือ 600 ดอลลาร์สิงคโปร์
• สำหรับคนที่มีลูกอายุต่ำกว่า 21 ปี จะได้รับเงินช่วยเหลือเพิ่มอีก 300 ดอลลาร์สิงคโปร์ (ราว 6,900 บาท)
• ผู้สูงอายุ (มากกว่า 50 ปีขึ้นไป) จะได้รับการเติมเงินในบัตร PAssion 100 ดอลลาร์สิงคโปร์ (ราว 2,300 บาท) เพื่อใช้ซื้อสินค้าที่ซูเปอร์มาร์เก็ตและร้านค้าในเครือข่าย
• ผู้มีรายได้น้อยจะได้เงินอุดหนุนและคูปองซื้ออาหารเพิ่ม 100 ดอลลาร์สิงคโปร์ (ราว 2,300 บาท)

เงินอุดหนุน-ชดเชย

• พนักงานของบริษัทที่ต้องกักตัวจะถือว่าเป็นการลาป่วยพิเศษและได้รับเงินเดือน
• บริษัทที่พนักงานต้องกักตัวตามคำสั่ง จะได้รับเงินชดเชยวันละ 100 ดอลลาร์สิงคโปร์ (ราว 2,300 บาท) หลังจากพนักงานครบกำหนดระยะเวลา Quarantine
• คนขับแท็กซี่และรถเช่าส่วนบุคคล ที่ถูกสั่งให้กักตัว (Quarantine Order) จะได้รับเงินชดเชยอย่างน้อย 400 ดอลลาร์สิงคโปร์ (ราว 9,200 บาท) พร้อมยกเว้นค่าเช่าแท็กซี่
• คนขับรถแท็กซี่และรถเช่าส่วนบุคคลที่ได้รับผลกระทบจากจำนวนผู้ใช้บริการลดลง จะได้รับเงินชดเชยไม่เกิน 20 ดอลลาร์สิงคโปร์/คัน/วัน (ราว 460 บาท) เป็นเวลา 3 เดือน
• คนที่มีอาชีพรับจ้างทั่วไป ที่เป็นผู้อยู่อาศัยถาวรและเป็นพลเมืองของสิงคโปร์ จะได้รับเงินชดเชยวันละ 100 ดอลลาร์สิงคโปร์ (ราว 2,300 บาท)

เยียวยา

• สนับสนุนเงินค่าไฟฟ้าและน้ำประปา เพิ่มขึ้นอย่างน้อย 1 เท่าตามขนาดของครัวเรือน (โครงการ USave rebates เป็นมาตรการที่มีอยู่แล้ว แต่เพิ่มมูลค่าเงินสนับสนุน)

ภาคธุรกิจ

• เดือนเมษายน 2563 รัฐบาลช่วยทุกบริษัทจ่ายเงินเดือนพนักงาน 75% แต่สูงสุดไม่เกินคนละ 3,450 ดอลลาร์สิงคโปร์ (ราว 79,000 บาท)
• เดือนพฤษภาคม-ธันวาคม 2563 รัฐจะช่วยจ่ายเงินเดือนให้พนักงาน 25-75% ขึ้นอยู่กับประเภทของธุรกิจ เช่น ธุรกิจการบินและท่องเที่ยว ได้รับ 75%, ธุรกิจอาหาร ได้รับ 50%, อุตสาหกรรมอื่นๆ ได้รับ 25%

ฟิลิปปินส์

แจกเงิน

• แจกเงินกลุ่มผู้มีรายได้น้อย 18 ล้านครัวเรือน จำนวน 5,000-8,000 เปโซฟิลิปปินส์ (ราว 3,200-5,000 บาท) เป็นเวลา 2 เดือน รวมถึงกลุ่มคนไร้บ้าน ครอบครัวที่มีคนว่างงาน ผู้สูงอายุ ครอบครัวเล็ก ผู้พิการ ผู้ตั้งครรภ์และต้องหยุดงานเพื่อให้นมบุตร

เงินอุดหนุน-ชดเชย

• สนับสนุนค่าจ้าง และสนับสนุนด้านการเงินให้แก่แรงงานที่ได้รับผลกระทบจากโควิด-19

เยียวยา

• จัดสรรงบประมาณเพื่อช่วยเหลือแรงงานที่ตกงานและได้รับผลกระทบผ่านการเพิ่มทักษะ รวมทั้งมีคอร์สเรียนฟรีผ่านมือถือและคอมพิวเตอร์
• จัดสรรสินเชื่อภายใต้โครงการของ Government Service Insurance System (GSIS) ให้แก่เจ้าหน้าที่ของรัฐ รวมถึงผู้เกษียณที่ได้รับผลกระทบ

อิตาลี

แจกเงิน

• จ่ายค่าชดเชย 50%ของเงินเดือนให้พ่อแม่ที่ใช้สิทธิลาเพื่อเลี้ยงดูบุตร (parental leave) สำหรับครอบครัวที่มีเด็กอายุต่ำกว่า 12 ปี
• แจกคูปองให้ลูกจ้างในภาคการท่องเที่ยว คนละ 600 ยูโร (ราว 21,300 บาท)

เงินอุดหนุน-ชดเชย

• สนับสนุนค่าจ้าง และสนับสนุนด้านการเงินให้แก่แรงงานที่ได้รับผลกระทบจากโควิด-19

เยียวยา

• เลื่อนจ่ายค่าสาธารณูปโภคต่างๆ เช่น ค่าไฟฟ้า ค่าก๊าซ รวมทั้งค่าเช่าที่อยู่อาศัยของครัวเรือนออกไป
• ลดหย่อนภาษีและเลื่อนการจ่ายเบี้ยประกันให้กับผู้มีรายได้รวมต่ำกว่า 2 ล้านยูโร/ปี รวมถึงผู้ที่ได้รับผลกระทบโดยตรงจากการปิดเมือง

ภาคธุรกิจ

• ลดหย่อนภาษีให้กับธุรกิจที่มีรายได้รวมต่ำกว่า 2 ล้านยูโร/ปี รวมทั้งธุรกิจที่ได้รับผลกระทบโดยตรงจากการปิดเมือง
• อนุญาตให้พักชำระหนี้ทั้งเงินต้นและดอกเบี้ยถึงวันที่ 30 กันยายน 2563
• จัดสรรงบประมาณมูลค่ากว่า 4 พันล้านยูโร ให้แก่หน่วยงาน SACE (State-owned Export Credit Agency) เพื่อสนับสนุนธุรกิจส่งออกและขาดสภาพคล่อง

สเปน

เงินอุดหนุน-ชดเชย

• จ่ายเงินให้พนักงานบริษัทที่ได้รับผลกระทบ จำนวน 75% ของเงินเดือน
  ภาคธุรกิจ

เยียวยา

• ช่วยเหลือค่าไฟฟ้า ประปา อินเทอร์เน็ต และค่าสาธารณูปโภคต่างๆ ให้บริการทั่วถึงแก่ประชาชนทุกคน
• ลดหย่อนภาษีให้กับผู้ที่ตกงานหรือผู้ที่มีอาชีพรับจ้างทั่วไปที่ได้รับผลกระทบจากโควิด-19

ภาคธุรกิจ

• รัฐบาลสเปนช่วยจ่ายเงินสมทบประกันสังคมให้พนักงานแทนบริษัทที่เป็น SMEs เต็มจำนวน แต่กรณีที่เป็นบริษัทขนาดใหญ่กว่า SMEs รัฐบาลจะจ่ายให้ในสัดส่วน 75%

เยอรมนี

เงินอุดหนุน-ชดเชย

• รัฐบาลจ่ายเงินค่าจ้างบางส่วนให้พนักงานที่สูญเสียรายได้จากชั่วโมงการทำงานที่ลดลง และหากพนักงานมีบุตร จะได้เงินสนับสนุน 67%  ครอบคลุมทั้งพนักงานประจำและพนักงานชั่วคราว (temporary worker)

ภาคธุรกิจ

• รัฐบาลช่วยจ่ายเงินสมทบประกันสังคมเต็มจำนวนให้พนักงานจนถึงสิ้นปี 2564 จากเดิมกำหนดให้บริษัทเอกชนต้องเป็นผู้จ่ายให้พนักงาน
• รัฐบาลท้องถิ่น (state government) อาทิ แคว้นบาวาเรีย มีแผนการจ่ายเงินโดยตรงให้แก่ SMEs รายเล็ก เพื่อเยียวยาผลกระทบอย่างเร่งด่วน เป็นเงินจำนวน 5,000-30,000 ยูโร/ราย (ราว 178,000-1,070,000 บาท)
• ปรับกฎเกณฑ์ทางภาษีให้ยืดหยุ่นขึ้น อาทิ อนุมัติให้บริษัทเอกชนที่ได้รับผลกระทบเลื่อนการจ่ายภาษีออกไปได้ และไม่คิดเบี้ยปรับภาษีจนถึงสิ้นปี 2563
• สนับสนุนสภาพคล่องให้กับบริษัทเอกชน โดยผ่อนคลายกฎเกณฑ์ของโครงการปล่อยสินเชื่อให้กับบริษัทเอกชน และโครงการปล่อยสินเชื่อให้กับ start-up ที่มีอายุต่ำกว่า 5 ปี

ฝรั่งเศส

เงินอุดหนุน-ชดเชย

• ครอบครัวได้รับเงินช่วยเหลือเพิ่มเติมอีกครอบครัวละ 150 ยูโร (ราว 5,300 บาท) และอีก 100 ยูโร (ราว 3,500 บาท) ต่อบุตร 1 คน
• ครอบครัวที่ได้รับเงินช่วยเหลือเกี่ยวกับที่พักอาศัย หรือเงินช่วยเหลือผู้พิการ จะได้รับเงินช่วยเหลือเพิ่มเติมอีก 100 ยูโร (ราว 3,500 บาท)
• กรณีสูญเสียรายได้จากชั่วโมงการทำงานที่ลดลง จะได้รับเงินสนับสนุนจากรัฐบาลในสัดส่วนที่มากขึ้น โดยครอบคลุมทั้งพนักงานประจำและพนักงานชั่วคราว

ภาคธุรกิจ

• อนุญาตให้บริษัทที่ได้รับผลกระทบจากการแพร่ระบาดของโควิด-19 เลื่อนการจ่ายเงินสมทบประกันสังคม และการจ่ายภาษี
• บริษัทที่ได้รับผลกระทบทางเศรษฐกิจ สามารถแสดงความจำนงเพื่อขอภาษีคืนได้
• ไม่มีบทลงโทษสำหรับบริษัทที่ได้รับผลกระทบ หากเกิดการผิดนัดชำระหนี้กับคู่สัญญาที่เป็นรัฐ

อังกฤษ

เงินอุดหนุน-ชดเชย

• ชดเชยรายได้ให้ลูกจ้างที่ต้องกักตัว 14 วัน หรือป่วยโควิด-19 สัปดาห์ละ 95.85 ปอนด์ (ราว 3,900 บาท) สูงสุด 28 สัปดาห์

เยียวยา

• อนุโลมให้ผู้เช่าที่อยู่อาศัยจ่ายค่าเช่าบ้านได้ต่ำสุดที่ 30% ของค่าเช่าบ้านในแต่ละเขต มีผลตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน 2563
• หากกู้สินเชื่อเพื่อที่อยู่อาศัย สามารถขอยกเว้นการผ่อนชำระได้ 3 เดือน
• เลื่อนการจ่ายภาษีให้บุคคลที่ได้รับผลกระทบจากโควิด-19
• หากยื่นภาษีจะได้รับคืนภาษีเพิ่มขึ้นสัปดาห์ละ 20 ปอนด์ (ราว 1,040 ปอนด์/ปี)

ภาคธุรกิจ

• รัฐช่วยจ่ายเงินเดือนแทนนายจ้างที่ถูกพักงาน หรือปิดกิจการจากโควิด-19 สูงสุด 80% ของเงินเดือนที่เคยได้ แต่ไม่เกิน 2,500 ปอนด์ (ราว 100,000 บาท) เป็นเวลา 3 เดือน ตั้งแต่มีนาคม-พฤษภาคม 2563
• สนับสนุนเงินทุนให้ธนาคารพาณิชย์ เพื่อกระตุ้นให้ปล่อยสินเชื่อกับกลุ่ม SMEs
• ปรับลดอัตราดอกเบี้ยเงินกู้ จาก 1% เป็น 0% เพื่อให้ธนาคารพาณิชย์มีความสามารถในการปล่อยสินเชื่อมากยิ่งขึ้น
• ช่วยเหลือภาคธุรกิจขนาดเล็ก โดยการยกเว้นค่าธรรมเนียม 1 ปี, ให้เงิน 3,000 ปอนด์ (ราว 120,000 บาท) กับธุรกิจขนาดเล็กประมาณ 7 แสนบริษัท
• ยกเว้น business rate tax เป็นเวลา 1 ปี
• เลื่อนการจ่ายภาษี VAT ของภาคธุรกิจและภาษีรายได้ออกไป

สหรัฐอเมริกา

แจกเงิน

• คนโสดที่มีรายได้น้อยกว่า 75,000 ดอลลาร์สหรัฐ/ปี (ราว 2.4 ล้านบาท) จะได้รับเงินจากรัฐบาล 1,200 ดอลลาร์สหรัฐ (ราว 38,400 บาท)
• คนโสดที่มีรายได้ 75,001- 99,999 ดอลลาร์สหรัฐ/ปี ได้รับเงินลดหลั่นลงมา
• ครอบครัวที่มีรายได้น้อยกว่า 150,000 ดอลลาร์สหรัฐ/ปี (ราว 4.8 ล้านบาท) ได้รับเงิน 2,400 ดอลลาร์สหรัฐ (ราว 38,400 บาท)
• ครอบครัวที่มีลูกอายุต่ำกว่า 17 ปี จะได้รับเพิ่ม 500 ดอลลาร์สหรัฐ/คน (ราว 16,000 บาท)
• คนว่างงานจะได้รับเพิ่มอีก 600 ดอลลาร์สหรัฐ/สัปดาห์ เป็นเวลา 4 เดือน (ราว 19,200 บาท/สัปดาห์)
• แจกเงิน 1,500 ดอลลาร์สหรัฐ/คน (ราว 48,000 บาท) ให้กับทุกคนที่มีหมายเลขประจำตัวผู้เสียภาษี

เยียวยา

• พักชำระหนี้เพื่อการศึกษาได้ถึงวันที่ 30 กันยายน 2563
• ถ้าต้องลาป่วยเพราะโควิด-19 เป็นเวลา 2 สัปดาห์ จะได้รับค่าจ้างตามปกติ ถ้า 10 สัปดาห์ จะได้รับค่าจ้าง 2 ใน 3
• ขยายระยะเวลาการชำระภาษีเงินได้ประจำปี 2562 ออกไป 3 เดือน จากวันที่ 15 เมษายน 2563 เป็น 15 กรกฎาคม 2563 สำหรับยอดการเสียภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาที่ไม่เกิน 1 ล้านดอลลาร์สหรัฐ และภาษีเงินได้นิติบุคคลที่ไม่เกิน 10 ล้านดอลลาร์สหรัฐ

ภาคธุรกิจ

• จัดสรรเงินกู้วงเงิน 3.67 แสนล้านดอลลาร์ ให้กับธุรกิจ SMEs
• รับซื้อตราสารหนี้ภาคเอกชนระยะสั้นที่มีอายุน้อยกว่า 270 วัน (Commercial Paper) เพื่อให้ผู้ประกอบการสามารถดำเนินธุรกิจต่อไปได้

ออสเตรเลีย

แจกเงิน

• แจกเงินให้ผู้มีรายได้น้อย ผู้พิการ ผู้รับเงินบำนาญ จำนวน 750 ดอลลาร์ออสเตรเลีย (ราว 15,000 บาท)
• แจกเงิน 550 ดอลลาร์ออสเตรเลีย (ราว 11,000 บาท) ทุก 15 วัน ให้กับคนตกงาน เกษตรกร ฯลฯ เป็นระยะเวลา 6 เดือน

เงินอุดหนุน-ชดเชย

• อนุญาตให้ถอนเงินกองทุนสำรองเลี้ยงชีพเพื่อการเกษียณอายุได้ก่อนกำหนด 20,000 ดอลลาร์ออสเตรเลีย (ราว 400,000 บาท) โดยไม่ต้องเสียภาษี
• ผ่อนคลายเกณฑ์กองทุนสำรองเลี้ยงชีพและประกันสังคม

ภาคธุรกิจ

• รัฐบาลช่วยจ่ายเงินเดือนให้พนักงานคนละ 1,500 ดอลลาร์ออสเตรเลีย (ราว 30,000 บาท) ทุก 2 สัปดาห์ สูงสุด 6 เดือน โดยบริษัทนั้นต้องมีรายได้ไม่เกิน 1,000 ล้านดอลลาร์ออสเตรเลีย และต้องมีรายได้ลดลงอย่างน้อย 30% เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปีที่แล้ว แต่หากเป็นบริษัทที่มีรายได้เกิน 1,000 ล้านดอลลาร์ออสเตรเลีย จะต้องมีรายได้ลดลงอย่างน้อย 50%
• ค้ำประกันสินเชื่อ SMEs ให้ธุรกิจที่ได้รับผลกระทบจากโควิด-19 จำนวน 50% ของวงเงินสินเชื่อ พร้อมทั้งเร่งกระบวนการพิจารณาสินเชื่อให้เร็วขึ้น
• ให้เงินช่วยเหลืออุตสาหกรรมการบิน (สายการบินและสนามบิน)

แคนาดา

แจกเงิน

• ผู้ที่ว่างงานจากการระบาดของไวรัสโควิด-19 จะได้รับเงินช่วยเหลือเดือนละ 2,000 ดอลลาร์แคนาดา (ราว 46,000 บาท) เป็นเวลา 4 เดือน

เยียวยา

• ผ่อนผันการชำระสินเชื่อที่อยู่อาศัย
• เลื่อนจ่ายหนี้กู้ยืมเพื่อการศึกษาให้ทุกคนโดยอัตโนมัติ ไปจนถึง 30 กันยายน 2563

ภาคธุรกิจ

• รัฐบาลช่วยจ่ายค่าจ้าง 75% เป็นระยะเวลา 12 สัปดาห์ ตั้งแต่วันที่ 15 มีนาคม – 6 มิถุนายน 2563 โดยจะจ่ายให้ไม่เกิน 847 ดอลลาร์แคนาดา/สัปดาห์ (ราว 20,000 บาท) สำหรับบริษัทหรือองค์กรที่ได้รับผลกระทบจากโควิด-19 เท่านั้น และต้องเป็นบริษัทที่มีรายได้ลดลงอย่างน้อย 30% เมื่อเทียบกับปีก่อน
• เลื่อนการจ่ายภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาของปี 2562 ไปจนถึงวันที่ 1 มิถุนายน 2563
• เลื่อนชำระภาษีไปจนถึงวันที่ 31 สิงหาคม 2563

นิวซีแลนด์

เยียวยา

• นายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรีประกาศลดเงินเดือนตัวเองลง 20%

ภาคธุรกิจ

• รัฐบาลช่วยนายจ้างจ่ายค่าจ้างให้พนักงานที่ทำงานในบริษัทที่ได้รับผลกระทบจากวิกฤติโควิด-19 และมีรายได้ลดลงอย่างน้อย 30% เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อน ดังนี้
• หากเป็นพนักงานประจำ (full-time) ซึ่งทำงานสัปดาห์ละ 20 ชั่วโมงขึ้นไป จะได้รับค่าจ้าง 585.80 ดอลลาร์นิวซีแลนด์/สัปดาห์ (ราว 11,500 บาท) เป็นเวลา 12 สัปดาห์
• หากเป็นพนักงานพาร์ตไทม์ (part-time) ซึ่งทำงานน้อยกว่าสัปดาห์ละ 20 ชั่วโมง จะได้รับค่าจ้าง 350 ดอลลาร์นิวซีแลนด์/สัปดาห์ (ราว 6,800 บาท) เป็นเวลา 12 สัปดาห์

ผลพวงจากการแพร่ระบาดของไวรัส COVID-19 เริ่มก่อให้เกิดปัญหาขาดแคลนยาจำเป็นในบางรายการ ขณะที่อุตสาหกรรมยาก็เริ่มประสบปัญหาในการจัดหาวัตถุดิบยา เหตุจากประเทศผู้ผลิตรายใหญ่ ไม่ว่าจะเป็นจีน อินเดีย ยุโรป และสหรัฐอเมริกา ใช้มาตรการปิดประเทศ

“ถ้าประเทศไทยไม่เตรียมมาตรการจัดการยา ทั้งการสั่งซื้อล่วงหน้า การกระจายยา และการสำรองยา นอกจากจะเกิดปัญหาในกลุ่มยาที่ใช้รักษาโรค COVID-19 แล้ว ยาจำเป็นอื่นๆ เช่น ยาช่วยชีวิต ยารักษาโรคเรื้อรัง ก็จะเกิดปัญหาตามมา” รศ.ภญ.จิราพร ลิ้มปานานนท์ นายกสภาเภสัชกรรม ส่งสัญญาณเตือนไปยังรัฐบาลและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข

เสียงสะท้อนและข้อเสนอของสภาเภสัชกรรมและเครือข่าย…กำลังรอคำตอบจากรัฐบาล

เมื่อวันที่ 17 เมษายน 2563 มูลนิธิเพื่อผู้บริโภค (มพบ.) เปิดเผยสถิติสถานการณ์ผู้บริโภคในช่วงไตรมาสแรกของปี 2563 ตั้งแต่เดือนมกราคม-มีนาคมที่ผ่านมา ซึ่งเป็นช่วงวิกฤติการระบาดของเชื้อไวรัส COVID-19 ทำให้ผู้บริโภคได้รับผลกระทบหลายด้าน โดยในช่วง 3 เดือนนี้ มพบ. และเครือข่ายผู้บริโภคได้ให้คำปรึกษาและรับเรื่องร้องเรียนทั้งหมดจำนวน 1,055 เรื่อง

ผลการวิเคราะห์ข้อมูลจากสถิติเรื่องร้องเรียนพบข้อสังเกตที่น่าสนใจ 3 อันดับแรก ดังนี้

อันดับ 1 อาหาร ยา และผลิตภัณฑ์สุขภาพ

ปัญหาที่ผู้บริโภคได้รับผลกระทบและร้องเรียนมากที่สุดเป็นอันดับ 1 และ 2 ยังคงเหมือนกับสถิติปี 2562 คือ เรื่องอาหาร ยา และผลิตภัณฑ์สุขภาพ จำนวน 381 เรื่อง คิดเป็นร้อยละ 36.11 ของจำนวนผู้ร้องเรียนทั้งหมด

เมื่อดูรายละเอียดของเรื่องร้องเรียนจะพบว่า หมวดอาหาร ยา และผลิตภัณฑ์สุขภาพ ลักษณะปัญหาที่พบส่วนใหญ่จะเป็นเรื่องโฆษณาอันเป็นเท็จหรือหลอกลวง ซึ่งมีมากถึง 137 เรื่อง มีทั้งการโฆษณาโอ้อวดเกินจริง การแสดงสรรพคุณอันเป็นเท็จ แสดงที่ตั้งอันเป็นเท็จทำให้หลงเชื่อ

ทั้งนี้ ประเภทของผลิตภัณฑ์ที่มีปัญหามากที่สุดคือ ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร นอกจากนี้ ยังมีปัญหาเรื่องผลิตภัณฑ์ที่ไม่มีเลข อย. ผลิตภัณฑ์ที่ฉลากถูกสั่งเลิกใช้แล้ว และผลิตภัณฑ์ที่ฉลากไม่ครบถ้วน ไม่มีภาษาไทย

อันดับ 2 บริการสาธารณะ

ปัญหาจากการใช้บริการสาธารณะ มีผู้ร้องเรียน 353 เรื่อง คิดเป็นร้อยละ 33.46 โดยปัญหาการเลื่อน-ยกเลิกเที่ยวบิน เป็นปัญหาที่เพิ่มขึ้นค่อนข้างมากในช่วง 3 เดือนที่ผ่านมา

ปัญหาเรื่องรถโดยสารสาธารณะยังคงเป็นปัญหาที่ได้รับร้องเรียนมากที่สุด จำนวน 216 เรื่อง ส่วนใหญ่เป็นเรื่องพนักงานประพฤติตัวไม่เหมาะสม และการชดเชยเยียวยาความเสียหายจากอุบัติเหตุรถโดยสาร ประเภทรถที่ถูกร้องเรียนมากที่สุดคือ รถตู้โดยสาร และรถโดยสารประจำทาง (รถทัวร์)

นอกจากนี้ ยังพบการร้องเรียนสายการบินจำนวน 128 เรื่อง โดยเป็นปัญหาเรื่องการเลื่อน-ยกเลิกเที่ยวบินถึง 124 เรื่อง ซึ่งเป็นผลพวงมาจากการแพร่ระบาดของ COVID-19 ประกอบกับมาตรการของรัฐบาลในการป้องกันการแพร่กระจายของเชื้อไวรัส เช่น การประกาศเลื่อนวันหยุดสงกรานต์ เป็นต้น ซึ่งสายการบินควรจะมีนโยบายการเลื่อน ยกเลิก และคืนเงินให้ผู้บริโภค เพื่อให้สอดคล้องกับมาตรการของรัฐบาลด้วย

ทั้งนี้ ผู้บริโภคที่ได้รับความเดือดร้อนจากการเลื่อน-ยกเลิกตั๋วสายการบินหรือทัวร์ สามารถอ่านรายละเอียดการร้องเรียน และดาวน์โหลดจดหมายได้ที่ เว็บไซต์มูลนิธิเพื่อผู้บริโภค

อันดับ 3 การเงินการธนาคาร

ปัญหาเรื่องการเงินการธนาคาร มีผู้ร้องเรียน 94 เรื่อง คิดเป็นร้อยละ 8.91 โดยปัญหามากกว่าครึ่งหนึ่งของหมวดการเงินการธนาคารเป็นการปรึกษาเรื่องหนี้บัตรเครดิต ซึ่งปัญหาที่เพิ่มขึ้นนั้นเป็นผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการแพร่ระบาดของไวรัส COVID-19

ปัญหาเรื่องหนี้บัตรเครดิต ส่วนใหญ่ผู้บริโภคขอคำปรึกษาเรื่องการผิดนัดชำระ จนเกรงว่าจะทำให้ตนเองติดเครดิตบูโรหรือถูกฟ้องคดี เนื่องจากเมื่อมีการระบาดของ COVID-19 ประชาชนบางกลุ่มถูกให้ออกจากงานเพื่อลดภาระของบริษัท หรือบางบริษัทต้องปิดตัวลง ทำให้ไม่สามารถหาเงินไปชำระหนี้บัตรเครดิตได้

นอกจากนี้ ยังมีปัญหาธุรกิจเช่าซื้อยานพาหนะ ธุรกิจสินเชื่อ ที่ได้รับผลกระทบเรื่องการชำระหนี้ แม้รัฐบาลจะออกมาตรการช่วยเหลือโดยให้สถาบันการเงินบางแห่งพักชำระหนี้ให้กับลูกหนี้เป็นเวลา 3 เดือน แต่ก็ยังช่วยเหลือลูกหนี้ได้ไม่ทั่วถึง เนื่องจากผู้บริโภคบางรายมีหนี้สินกับหลายสถาบัน แต่การหยุดพักชำระหนี้ไม่ได้ครอบคลุมทั้งหมด รวมถึงระบบการเยียวยาไม่ได้ครอบคลุมทุกสาขาอาชีพ ทำให้ปัญหาเรื่องหนี้สินของผู้บริโภคยังคงพุ่งสูงขึ้นเรื่อยๆ จนนำไปสู่การก่อหนี้นอกระบบเพิ่มขึ้น

จากสถานการณ์ปัญหาของผู้บริโภค มูลนิธิเพื่อผู้บริโภคและเครือข่ายผู้บริโภคได้ดำเนินการแก้ไขปัญหาไปแล้ว 693 เรื่อง หรือร้อยละ 65.69 ของเรื่องร้องเรียนทั้งหมดในช่วงไตรมาสแรก โดยเรื่องเฝ้าระวังสินค้าอันตรายออนไลน์ ได้ประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) กองบังคับการปราบปรามการกระทำความผิดเกี่ยวกับการคุ้มครองผู้บริโภค (ปคบ.) สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (องค์การมหาชน) หรือ ETDA รวมถึงตลาดออนไลน์ต่างๆ (E-Market place) เช่น Lazada, Shopee ในการจัดการปัญหา หากมีเรื่องร้องเรียนหรือพบว่ามีร้านค้าขายสินค้าที่ผิดกฎหมาย ตลาดออนไลน์ก็จะมีการตรวจสอบและดำเนินการนำสินค้านั้นออกจากหน้าเว็บไซต์หรือแอพพลิเคชั่น

ส่วนการแก้ไขปัญหาด้านอื่น เช่น บริการสายการบิน มพบ. และเครือข่าย ได้ประสานงานกับทางบริษัท เพื่อให้ยกเลิกและคืนเงินให้กับผู้บริโภค

ที่มา: www.consumerthai.org

คลื่นลูกใหญ่จากการแพร่ระบาดของ COVID-19 โถมซัดไปทั่วทุกมุมโลก และคลื่นลูกที่สองที่อาจกระทบฝั่งตามมาในเร็วๆ นี้คือ วิกฤติขาดแคลนยา ไม่ใช่เฉพาะยารักษาโรค COVID-19 เท่านั้นที่อาจไม่เพียงพอ แต่ยังหมายรวมถึงยาประเภทอื่นๆ โดยเฉพาะยาสำหรับผู้ป่วยโรคเรื้อรังที่มีความจำเป็นต้องเข้าถึงยาและต้องได้รับการดูแลอาการอย่างต่อเนื่อง

มีการคาดการณ์ว่า หากรัฐยังไม่มีมาตรการเร่งด่วนในการแก้ปัญหาการเข้าถึงยาจำเป็นเหล่านี้ อีกไม่เกิน 1 เดือน จะเกิดปัญหาโกลาหลของห้องยาและผู้ป่วยอย่างแน่นอน

รศ.ภญ.จิราพร ลิ้มปานานนท์ นายกสภาเภสัชกรรม ประเมินว่าสถานการณ์ขณะนี้มีแนวโน้มที่จะเกิดวิกฤติขาดแคลนยาและจะกระทบผู้ป่วยอีกเป็นจำนวนมาก

“ถ้าประเทศไทยไม่เตรียมมาตรการจัดการยา ทั้งการสั่งซื้อล่วงหน้า การกระจายยา และการสำรองยา นอกจากจะเกิดปัญหาในกลุ่มยาที่ใช้รักษาโรค COVID-19 แล้ว ยาจำเป็นอื่นๆ เช่น ยาช่วยชีวิต ยารักษาโรคเรื้อรัง ก็จะเกิดปัญหาตามมา”

9 มีนาคม 2563 เมื่อเริ่มปรากฏสัญญาณการขาดแคลนยาจำเป็นในบางรายการ สภาเภสัชกรรม และแผนงานพัฒนาวิชาการและสร้างความเข้มแข็งกลไกคุ้มครองผู้บริโภคด้านสุขภาพ (คคส.) ได้จัดประชุมหารือร่วมกับภาคีที่เกี่ยวข้องทั้งภาครัฐและเอกชน เพื่อระดมความเห็นในการเตรียมความพร้อมด้านยาและเวชภัณฑ์ในภาวะวิกฤติ โดยมีข้อค้นพบเบื้องต้นว่า เรื่องการบริหารจัดการยาทั้งระบบยังไม่มีเจ้าภาพหลักอย่างเป็นทางการ การเตรียมการจัดหายาและเวชภัณฑ์ในภาวะฉุกเฉิน ควรต้องจัดตั้งคณะทำงานร่วมกันทั้ง 3 ฝ่าย ได้แก่ องค์การเภสัชกรรม (อภ.) สมาคมไทยอุตสาหกรรมผลิตยาแผนปัจจุบัน และสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.)

25 มีนาคม 2563 สภาเภสัชกรรมจัดประชุมครั้งที่ 2 มีข้อสังเกตที่น่าสนใจจากสมาคมไทยอุตสาหกรรมผลิตยาแผนปัจจุบันว่า ปัจจุบันอุตสาหกรรมยาภายในประเทศกำลังประสบปัญหาการจัดหาวัตถุดิบยา เนื่องจากประเทศผู้ผลิตรายใหญ่ ไม่ว่าจะเป็นจีน อินเดีย และยุโรป ได้ใช้มาตรการปิดประเทศ ทำให้เกิดปัญหาการจัดส่งวัตถุดิบยาและบรรจุภัณฑ์ ประกอบกับเริ่มให้สถานพยาบาลบางแห่งจ่ายยาโรคเรื้อรังให้กับผู้ป่วยล่วงหน้า 6 เดือน ทำให้เกิดปัญหาขาดแคลนยาในบางรายการแล้ว ขณะที่ในภาวะปกติอุตสาหกรรมยาจะสำรองวัตถุดิบในการผลิตยาไว้เพียง 6 เดือนเท่านั้น

ที่ประชุมสภาเภสัชกรรมเล็งเห็นว่า ปัญหาสำคัญที่สุดเวลานี้คือ ประเทศไทยยังขาดฐานข้อมูลที่เป็นระบบ ซึ่งเป็นหัวใจหลักในการบริหารจัดการยา เมื่อไม่มีฐานข้อมูลที่ชัดเจนจึงยากที่จะตรวจสอบปริมาณความต้องการยา การสั่งซื้อ การสำรองยา ไปจนถึงการติดตามประเมินผลว่ามีการกระจายยาอย่างเหมาะสมหรือไม่

ในด้านการบริหารจัดการยา ขณะนี้รัฐยังไม่มีนโยบายชัดเจนที่จะให้สถานพยาบาลสำรองยาในภาวะฉุกเฉิน รวมถึงไม่มีนโยบายที่ชัดเจนในการบริหารการกระจายยา ซึ่งอาจทำให้มียาสำรองในบางสถานพยาบาลมากเกินจำเป็น จนส่งผลให้เกิดการขาดแคลนยาในตลาดยาได้

27 มีนาคม 2563 เอกสารด่วนที่สุดจากสภาเภสัชกรรมและเครือข่ายภาคี ส่งตรงถึง อนุทิน ชาญวีรกูล รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข มีข้อเสนอให้รัฐเร่งวางโครงสร้างบริหารจัดการยาในภาวะวิกฤติ โดยจัดตั้ง war room หรือศูนย์กลางในการเชื่อมโยงการบริหารระดับนโยบายที่มี รมว.สาธารณสุข เป็นประธาน พร้อมด้วยหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

รศ.ภญ.จิราพร ลิ้มปานานนท์ กล่าวภายหลังจากยื่นข้อเสนอดังกล่าวแล้วว่า ขณะนี้หลายหน่วยงานได้เริ่มมีการขยับตัว ไม่ว่าจะเป็นสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) และ อย. เพราะตระหนักแล้วว่า ปัญหาขาดแคลนยากำลังคืบคลานเข้ามาทุกขณะ

รายละเอียดในข้อเสนอยังระบุด้วยว่า แนวทางในการบริหารจัดการยาต้องคำนึงถึงยา 3 กลุ่มใหญ่ๆ ที่จำเป็นต้องได้รับการจัดการ

ยากลุ่มแรก คือกลุ่มยาที่ใช้ในการรักษา COVID-19 มีทั้งยาที่ใช้รักษาโดยตรง และยาที่ใช้ตามอาการ (supportive) เช่น อาการไอ หรืออาการข้างเคียงต่างๆ

ยากลุ่มที่สอง คือกลุ่มยาช่วยชีวิต หรือยาจำเป็นโรคอื่นๆ

ยากลุ่มที่สาม คือกลุ่มยารักษาโรคเรื้อรัง เช่น เบาหวาน ความดัน ฯลฯ

รศ.ภญ.จิราพร อธิบายเพิ่มว่า ยาทั้งสามกลุ่มดังกล่าวต้องมีศูนย์กลางในการบริหารจัดการโดยตรง เพื่อจะได้รู้ว่ามีการกระจายยาไปที่ไหนอย่างไร ทำให้เป็นระบบที่ถูกต้องชัดเจน เวลาเราต้องการยาก็จะมียาใช้ และรู้ปริมาณความต้องการใช้

“ตอนนี้เนื่องจากโรค COVID-19 ได้แพร่กระจายไปทั่วประเทศไทยแล้ว โรงพยาบาลชุมชนก็ต้องรับดูแลผู้ป่วยจำนวนมากขึ้น และอาจจำเป็นต้องมียาสำรองไว้ใช้อย่างเหมาะสมเพียงพอ ฉะนั้นยาเหล่านี้จึงต้องมีการบริหารจัดการที่ดี

“เราเห็นว่ายังมีปัญหาอยู่เยอะ ปัญหาใหญ่ของบ้านเราคือ ฐานข้อมูล เราต้องการรู้ว่า ณ ปัจจุบันเรามียาสำรองอยู่มากน้อยแค่ไหน มีปัญหาเรื่องการขนส่งไหม สต๊อคของโรงงานเพียงพอแค่ไหน ปกติแล้วโรงงานจะมีการสำรองวัตถุดิบไว้ประมาณ 3 เดือน และสั่งใหม่ทุกๆ 3 เดือน คำถามก็คือ การสำรองยา 3 เดือน ในสถานการณ์นี้เหมาะหรือไม่เหมาะ พอระบบฐานข้อมูลของเรามีปัญหา การบริหารจัดการก็จะมีปัญหา”

อีกข้อเสนอชัดๆ ของสภาเภสัชกรรมคือ รัฐควรมีนโยบายให้โรงพยาบาลสั่งซื้อยาล่วงหน้า 6 เดือน เพื่อให้ภาคอุตสาหกรรมเตรียมจัดหาวัตถุดิบให้สอดคล้องต่อปริมาณความต้องการ

“ทางโรงงานอุตสาหกรรมยาเขาถามเราคำหนึ่งว่า การให้เอกชนสำรองวัตถุดิบไว้ 6 เดือน จะทำให้เขาขาดสภาพคล่อง ฉะนั้น ขอให้รัฐเข้ามาช่วยได้ไหม ไม่ได้ต้องการอะไรมาก ขออย่างเดียวคือ ขอให้จ่ายเงินเร็ว ไม่ใช่ปล่อยให้เขาเป็นหนี้”

ประเด็นต่อมา เนื่องจากประเทศที่เป็นแหล่งวัตถุดิบยาที่สำคัญ อย่างจีน อินเดีย เมื่อมีการประกาศปิดประเทศแล้วอาจกระทบต่อระบบขนส่ง จึงมีข้อเสนอว่า ขอให้กระทรวงสาธารณสุขหรือรัฐบาลได้มีการประสานแบบรัฐบาลต่อรัฐบาล เพื่อขอให้อำนวยความสะดวกในการขนส่งยาและเวชภัณฑ์

อย่างไรก็ตาม รศ.ภญ.จิราพร ให้มุมมองทิ้งท้ายว่า ถ้าเรามองสถานการณ์ COVID-19 เป็นบทเรียนในการเรียนรู้เพื่อเตรียมการรองรับในอนาคต เมื่อพ้นสถานการณ์ COVID-19 แล้ว ระบบบริหารจัดการยาที่ถูกสร้างไว้ก็จะช่วยให้ประเทศไทยสามารถแก้ปัญหาวิกฤติอื่นๆ ที่อาจจะเกิดขึ้นได้อย่างทันการณ์

“เรื่องเหล่านี้ไม่ใช่เพิ่งเริ่มถูกพูดถึงในประเทศไทย เราคุยกันมานาน แต่ทุกวันนี้ระบบก็ยังไม่เกิด”

เสียงสะท้อนและข้อเสนอของเครือข่ายเภสัชกร กำลังรอคำตอบจากรัฐบาล

สถานการณ์การแพร่ระบาดของไวรัส COVID-19 การดูแลรักษาผู้ติดเชื้อนับเป็นภารกิจเร่งด่วนอันดับหนึ่ง ซึ่งที่ผ่านมากระทรวงสาธารณสุขและสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) ได้ร่วมกันจัดระบบการบริหารจัดการยา ทั้งการจัดหาและการกระจายยา เพื่อให้ผู้ป่วยเข้าถึงยาเหล่านี้ได้

ขณะเดียวกัน ไม่เพียงแต่ยาที่ใช้รักษาผู้ติดเชื้อ COVID-19 เท่านั้นที่มีความสำคัญเร่งด่วน ยาประเภทอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นยาช่วยชีวิต และยาที่ใช้ในกลุ่มโรคเรื้อรังต่างๆ เช่น โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ก็มีความจำเป็นที่ผู้ป่วยต้องเข้าถึงยาและต้องได้รับยาอย่างต่อเนื่องด้วยเช่นกัน

ภายใต้สถานการณ์ที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน เริ่มปรากฏสัญญาณการขาดแคลนยาจำเป็นบางรายการ และอุตสาหกรรมยาในประเทศเริ่มประสบปัญหาในการจัดหาวัตถุดิบยา สืบเนื่องจากประเทศผู้ผลิตรายใหญ่ ไม่ว่าจะเป็นจีน อินเดีย ยุโรป และสหรัฐอเมริกา ได้ใช้มาตรการปิดประเทศ ทำให้เกิดปัญหาการจัดส่งวัตถุดิบยา ผลิตภัณฑ์ยา และบรรจุภัณฑ์ ประกอบกับประเทศไทยเริ่มมีนโยบายให้สถานพยาบาลจ่ายยาโรคเรื้อรังให้แก่ผู้ป่วยล่วงหน้า 6 เดือน ทำให้มีการสำรองยาในสถานพยาบาลบางแห่งมากผิดปกติ

นี่ไม่ใช่ภาวะปกติ และจำเป็นอย่างยิ่งที่กระทรวงสาธารณสุขต้องจัดระบบการบริหารจัดการยาที่ต่างไปจากภาวะปกติ

ผลพวงจากสัญญาณวิกฤติที่เกิดขึ้น ทำให้สภาเภสัชกรรม และแผนงานพัฒนาวิชาการและสร้างความเข้มแข็งกลไกคุ้มครองผู้บริโภคด้านสุขภาพ (คคส.) มีข้อกังวลว่า หากไม่มีการวางระบบจัดการยาและกระจายยาอย่างเหมาะสม ประเทศไทยอาจต้องเผชิญคลื่นวิกฤติลูกที่สองจากภาวะขาดแคลนยา โดยได้จัดประชุมร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในภาคราชการและเอกชน เพื่อจัดทำข้อเสนอต่อรัฐบาลในการจัดการ สรุปได้ดังนี้

1. รัฐบาลต้องจัดให้มีกลไกกลางในการจัดหาและกระจายยาในรายการที่จำเป็น โดยเชื่อมโยงการบริหารระดับนโยบาย ระดับบริหาร และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องต่างๆ เช่น องค์การเภสัชกรรม สมาคมไทยอุตสาหกรรมผลิตยาแผนปัจจุบัน สภาเภสัชกรรม และนักวิชาการด้านยา
2. กระทรวงสาธารณสุขต้องมีนโยบายให้สถานบริการสั่งซื้อยาล่วงหน้า 6 เดือน แต่ทยอยการจัดส่งทุก 1-2 เดือน เพื่อให้โรงงานเตรียมจัดหาวัตถุดิบในการผลิตล่วงหน้า
3. ให้สถานบริการเร่งรัดการจ่ายเงินให้รวดเร็วภายในไม่เกิน 1 เดือน หลังจากได้รับใบแจ้งหนี้ เพื่อให้อุตสาหกรรมยาสามารถสำรองวัตถุดิบยาได้ 6 เดือน จากเดิมที่สำรองวัตถุดิบยาไว้ที่ 3 เดือน
4. ในกรณีจำเป็นตามคำเรียกร้องของสมาคมผู้ผลิตยาแผนปัจจุบัน ให้รัฐบาลประสานกับประเทศจีน อินเดีย และประเทศผู้ผลิตวัตถุดิบ เพื่อซื้อวัตถุดิบยาในลักษณะรัฐบาลต่อรัฐบาล หรือจัดเครื่องบินไปรับวัตถุดิบยา ผลิตภัณฑ์ยา รวมถึงบรรจุภัณฑ์
5. ให้อุตสาหกรรมยา รวมทั้งองค์การเภสัชกรรม สำรองวัตถุดิบในการผลิตยา 6 เดือน

สภาเภสัชกรรมยังระบุข้อกังวลด้วยว่า ปัญหาการเข้าถึงยาโรคเรื้อรังเป็นปัญหาเร่งด่วนที่ต้องการให้เกิดการแก้ไขโดยด่วนเช่นเดียวกับการบริหารจัดการรายการยาสำหรับโรค COVID-19 ไม่เช่นนั้นอีกไม่ถึง 1 เดือน จะเกิดปัญหาโกลาหลของห้องยาและผู้ป่วยอย่างแน่นอน จึงนำเสนอให้รัฐบาลพิจารณาจัดการโดยด่วน

สถานการณ์การสั่งซื้อวัตถุดิบจากต่างประเทศ เพื่อใช้ในการผลิตยาในภาวะ COVID-19

(ข้อมูล ณ วันที่ 8 เมษายน 2563)

อินเดีย

ปัญหาขนส่ง:

• 22-29 มีนาคม 2563 ประกาศห้ามเครื่องบินพาณิชย์เข้าออก ทำให้เที่ยวบินน้อยลง การส่งสินค้าเริ่มล่าช้า และไม่มีกำหนดส่งที่แน่นอน
• 26 มีนาคม – 14 เมษายน 2563 อินเดียประกาศ lockdown ประเทศ ไม่สามารถจัดการขนส่งได้ทั้งทางเรือและทางอากาศ สำหรับสินค้าที่ส่งออกมาก่อนปิดประเทศ หากเรือถึงแล้วยังไม่ได้รับเอกสาร Original BL จากทางการอินเดียซึ่งจะต้องออกให้ แต่ออกให้ไม่ได้ เนื่องจากยังอยู่ในช่วง lockdown ทำให้ดำเนินการพิธีการขาเข้าประเทศไทยไม่ได้ถึงแม้สินค้าจะมาส่งแล้วก็ตาม

ปัญหาของผู้ผลิต:

• พนักงานของโรงงานไม่สามารถออกจากบ้านได้ แต่บางแห่งกำลังทยอยขออนุญาตเปิดกิจการเป็นรายๆ

แนวทาง/ข้อเสนอแนะ:

• ต้องการให้ทางโรงพยาบาลรัฐ ทำใบสั่งซื้อและทำสต็อค 6 เดือน เพื่อป้องกันสินค้าขาดชั่วคราว โดยเฉพาะยากลุ่มโรคเรื้อรัง
• ถ้าปัญหาเริ่มวิกฤติ เรื่องขนส่งอาจจะต้องให้เครื่องบินทหารช่วยขนส่ง แต่ทางภาครัฐต้องเริ่มเตรียมความพร้อมในเชิงปฏิบัติการกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในประเทศต่างๆ
• ต้องรอดูสถานการณ์ไปถึงกลางเดือนเมษายน หากไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลง หลังวันที่ 14 เมษายน ก็น่าจะคลายตัวในระดับหนึ่ง แต่เชื่อว่าราคาสินค้าน่าจะต้องแพงขึ้นจากราคาค่าขนส่งที่สูงขึ้นด้วย

จีน

ปัญหาขนส่ง:

• สนามบินเปิดทำการเพียงบางเมือง เที่ยวบินจึงมีน้อยลง ทำให้ต้องมีค่าใช้จ่าย local transport เพิ่มเติม เกิดปัญหาขนส่งสินค้าล่าช้า แต่ยังสามารถส่งได้
• ท่าเรือบางแห่งยังไม่สามารถเปิดขนถ่ายสินค้าได้ ต้องไปหาท่าเรือที่ไกลกว่า เช่น ฮ่องกง

ปัญหาของผู้ผลิต:

• ขาดแคลน Intermediate และไม่สามารถนำเข้า Intermediate จากยุโรปได้
• ยังมีหลายโรงงานเปิดทำการผลิตไม่เต็มที่ ทำให้ผลิตได้ในปริมาณที่จำกัด
• บางโรงงานเริ่มไม่รับแผนระยะยาว ไม่ยอมเสนอราคา และปรับราคาขึ้น

แนวทาง/ข้อเสนอแนะ:

• โรงงานผลิตยา ควรวางแผนความต้องการจนถึงสิ้นปี แล้วรีบจัดหา API ก่อนที่ของจะหมดไปก่อน

ยุโรป

ปัญหาขนส่ง:

• สายการบินพาณิชย์งดเที่ยวบิน ทำให้เที่ยวบินจำกัด

ในสถานการณ์โรคระบาด COVID-19 สุขภาพใจอาจสำคัญไม่น้อยไปกว่าสุขภาพกาย

ความเครียด วิตกกังวล และความหวาดผวาที่กินเวลามากว่า 3 เดือน นานวันเข้าอาจสั่งสมจนกลายเป็นโรคได้

เอก-สมภพ แจ่มจันทร์ นักจิตวิทยาแห่งศูนย์ให้คำปรึกษาด้านสุขภาพจิต ‘Knowing Mind’ พาไปสำรวจความรู้สึกข้างในของเราเอง ว่าลึกๆ แล้วเรากังวลกับเรื่องใดกันแน่ เรื่องการติดเชื้อ หรือเรื่องงาน เรื่องเงิน เราเสพข่าวมากไปจนแยกไม่ออกระหว่างข้อเท็จจริงกับข่าวลือหรือไม่ เพื่อจะค้นหาต้นตอที่แท้จริงของความเครียด และแก้ไขปัญหานั้นให้ตรงจุด

ดูเหมือนว่ามาตรการแจกอินเทอร์เน็ตฟรีของ กสทช. จะช่วยบรรเทาความเดือดร้อนของประชาชนจากสถานการณ์โรคระบาด COVID-19 และยังเป็นการสนับสนุนนโยบาย ‘ทำงานที่บ้าน-เรียนที่บ้าน’ ให้สะดวกมากยิ่งขึ้น แต่เอาเข้าจริงแล้วหากมองให้ลึกลงไปกลับพบว่า มาตรการนี้ได้ไม่คุ้มเสีย หรืออาจเรียกได้ว่าเป็นความหวังดีที่เปล่าประโยชน์ เพราะผู้ที่ได้ประโยชน์อย่างแท้จริงคือบริษัทมือถือค่ายต่างๆ ที่จะได้รับเงินอุดหนุนแบบเหมาจ่ายไปอย่างเต็มเม็ดเต็มหน่วย มิใช่ประชาชนโดยทั่วไปแต่อย่างใด

สืบเนื่องจากที่ นายฐากร ตัณฑสิทธิ์ เลขาธิการคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) ได้เปิดเผยเมื่อวันที่ 31 มีนาคม 2563 ว่า ที่ประชุมคณะกรรมการกองทุนวิจัยและพัฒนากิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมเพื่อประโยชน์สาธารณะ (กองทุน กทปส.) ได้อนุมัติการอุดหนุนค่าบริการอินเทอร์เน็ตให้แก่ประชาชน เพื่อป้องกันการแพร่ระบาดของไวรัส COVID-19 โดยจะเพิ่มปริมาณอินเทอร์เน็ตฟรีแก่ประชาชนที่จดทะเบียนซิมมือถือในนามบุคคลธรรมดา ให้สามารถใช้งานโมบายอินเตอร์เน็ตฟรี 10 GB เป็นระยะเวลา 30 วัน ส่วนผู้ที่ใช้อินเทอร์เน็ตบ้านก็จะได้รับการปรับเพิ่มความเร็วเป็น 100 Mbps ซึ่งจะเปิดให้ประชาชนขอใช้สิทธิ์ได้ตั้งแต่วันที่ 10-30 เมษายนนี้ โดยสามารถใช้งานได้ 30 วันหลังจากกดรับสิทธิ์

แม้มาตรการนี้มีเจตนาที่ต้องการช่วยเหลือประชาชนและผู้ที่ได้รับผลกระทบจาก COVID-19 ด้วยการลดค่าใช้จ่ายด้านโทรคมนาคมและส่งเสริมการทำงานที่บ้านผ่านอินเทอร์เน็ต แต่ก็เกิดคำถามตามมาว่าวิธีการดังกล่าวเป็นการเอื้อผลประโยชน์โดยตรงแก่ผู้ให้บริการโทรคมนาคมหรือไม่ ส่วนประชาชนก็อาจมีเพียงบางกลุ่มที่ได้รับประโยชน์ในลักษณะผลพลอยได้เท่านั้น

คำถามคาใจ กสทช. เอื้อรายได้ให้ค่ายมือถือ?

รศ.รุจน์ โกมลบุตร กรรมการด้านสื่อและโทรคมนาคม องค์การอิสระเพื่อการคุ้มครองผู้บริโภคภาคประชาชน (คอบช.)  กล่าวว่า แนวคิดของ กสทช. ที่จะช่วยเหลือผู้บริโภคเป็นเรื่องที่ดี แต่มาตรการที่เลือกใช้อาจไม่เหมาะสม เนื่องจากมิใช่ว่าผู้บริโภคทุกรายจะจำเป็นต้องใช้อินเทอร์เน็ตปริมาณมาก มาตรการดังกล่าวจึงอาจตอบโจทย์บางกลุ่มคนที่มีความต้องการใช้งานอินเทอร์เน็ตเพิ่มมากขึ้นในช่วงเวลานี้เท่านั้น ในขณะที่ผู้ใช้บริการทั่วไปอาจไม่ได้ประโยชน์ หรือได้ประโยชน์เทียมๆ กล่าวคือ ได้กดรับสิทธิ์ แต่ไม่มีการใช้งานหรือได้ใช้งานไม่เต็มจำนวน โดยที่ กสทช. กลับต้องอุดหนุนในลักษณะเหมาจ่ายให้กับบริษัท เท่ากับผู้ประกอบการได้ผลประโยชน์แบบเต็มที่และหลายต่อ ทั้งขายบริการได้มากขึ้น และได้รับเงินเกินกว่าที่ให้บริการจริง เป็นต้น

“การเพิ่มปริมาณอินเทอร์เน็ตไม่ได้ช่วยผู้บริโภคทั่วไปในภาวะยากลำบากนี้ หรือแม้แต่ผู้ที่ใช้งานอินเทอร์เน็ตในปริมาณมาก ซึ่งส่วนใหญ่มักใช้แพ็กเกจที่ให้ปริมาณอินเทอร์เน็ตต่อเดือนเพียงพออยู่ก่อนแล้ว มาตรการของ กสทช. จึงเหมือนการช่วยผู้ประกอบการขายของ โดยเสนอของชนิดเดียวใส่มือประชาชนทุกคน พร้อมกับบอกว่ารับฟรีๆ ซึ่งตามพฤติกรรมคนทั่วไปก็ย่อมจะรับมาโดยไม่ได้คำนึงถึงว่ามีความต้องการใช้ของนั้นจริงไหม หรือรับมาแล้วจะต้องใช้เต็มที่หรือไม่

“จริงๆ แล้วของนี้ไม่ใช่ได้มาฟรี ถึงแม้ประชาชนหรือผู้บริโภคไม่ต้องจ่ายเงินโดยตรง แต่ กสทช. จะเอาเงินกองทุนฯ มาอุดหนุนให้ผู้ประกอบการ ซึ่งปกติเงินกองทุนนี้มีไว้เพื่อให้บริการโทรคมนาคมแก่พื้นที่ห่างไกลหรือผู้ขาดโอกาส จึงเท่ากับว่าสังคมต้องเสียโอกาสในส่วนนั้นไป ที่สำคัญดูเหมือนว่า กสทช. ก็ต้องจ่ายตามจำนวนคนที่กดรับสิทธิ์ตามตัวเลขที่ผู้ประกอบการแจ้ง ซึ่งยากที่จะตรวจสอบความถูกต้อง ซ้ำยังไม่ใช่ส่วนของต้นทุนจริงอีกด้วย

“นอกจากนี้ การที่ กสทช. กำหนดจำกัดระยะเวลาการใช้อินเทอร์เน็ตไว้เพียง 30 วัน ก็ไม่แน่ว่าจะสอดคล้องกับสถานการณ์ที่ว่าโรคระบาดนี้จะคลี่คลายภายใน 30 วันหรือไม่ และเสมือนเป็นการเร่งรัดการใช้บริการโดยไม่จำเป็น จึงมีคำถามว่า เหตุใด กสทช. จึงเลือกมาตรการที่ไม่ตรงไปตรงมาเช่นนี้”

รศ.รุจน์ ระบุด้วยว่า ในส่วนของการปรับเพิ่มความเร็วอินเทอร์เน็ตบ้านเป็น 100 Mbps ก็เป็นมาตรการที่ชวนตั้งคำถามเช่นกัน เนื่องจากประชาชนที่ยากลำบากของประเทศไม่ใช่ผู้ที่เข้าถึงบริการดังกล่าวอยู่แล้ว ส่วนผู้ที่ใช้บริการอินเทอร์เน็ตบรอดแบนด์ประจำที่ส่วนใหญ่ก็ใช้แพ็กเกจที่กำหนดความเร็วไว้มากกว่า 100 Mbps ในขณะที่ถ้าเป็นบริการแบบ ADSL/VDSL/Copper ต่อให้ปรับความเร็วสูงสุดก็ทำได้ไม่ถึง 100 Mbps

ลดค่าบริการดีกว่าแจกเน็ตฟรี

สำหรับข้อเสนอเกี่ยวกับมาตรการที่ควรจะเป็น นายโสภณ  หนูรัตน์ นักวิชาการด้านกฎหมาย คอบช. กล่าวว่า กสทช. มีทางเลือกในเรื่องของมาตรการที่จะตอบสนองต่อแนวความคิดที่ดีได้หลายแนวทางด้วยกัน ซึ่งเป็นมาตรการที่ให้ประโยชน์กับผู้บริโภคโดยตรงและทั่วถึง เช่น การลดค่าบริการให้กับผู้บริโภคทุกราย ซึ่งอาจใช้วิธีการหักลบค่าใช้จ่ายให้ผู้บริโภคต่อเดือนเท่ากันทุกคน เช่น 50 บาท หรือลดเป็นสัดส่วน เช่น ร้อยละ 30 ของค่าบริการ โดย กสทช. ก็ชดเชยให้ผู้ประกอบการไปตามรายได้ที่ลดลง หรือดีกว่านั้นก็อาจชดเชยตามต้นทุนค่าบริการในส่วนรายได้ของบริษัทที่ขาดหาย หรือแม้กระทั่งอาจชดเชยเพียงครึ่งเดียว เพราะในต่างประเทศก็มีกรณีที่ผู้ให้บริการให้การช่วยเหลือผู้บริโภคโดยตรง โดยที่ภาครัฐไม่ต้องอุดหนุนชดเชยคืนให้ ซึ่งวิธีการเช่นนี้จะตรงไปตรงมามากกว่า และผู้บริโภคทุกรายได้รับประโยชน์แน่นอน ส่วนกลุ่มผู้บริโภคที่มีความต้องการใช้งานอินเทอร์เน็ตเพิ่มเติม ก็สามารถนำเงินส่วนที่ลดนี้ไปซื้อบริการเพิ่มได้

อย่างไรก็ตาม หาก กสทช. ยืนยันจะเดินหน้ามาตรการเดิม คือการเพิ่มปริมาณอินเทอร์เน็ตให้ประชาชน ทาง คอบช. มีข้อเสนอเกี่ยวกับมาตรการที่ควรดำเนินการควบคู่ไปด้วย ได้แก่

1) กสทช. ควรกำหนดให้ค่ายมือถือต่างๆ ยกสิทธิ์การใช้งานตามแพ็กเกจปกติที่เหลือในช่วงเดือนที่ยังมีการแพร่ระบาดของโรคให้ผู้บริโภคสามารถใช้ได้ในเดือนถัดไป เนื่องจากโดยทั่วไปผู้บริโภคมักใช้งานไม่เต็มโปรโมชั่นปกติของตนเองอยู่แล้ว และยังอาจจะกดรับสิทธิ์เพิ่มเติมด้วย ทำให้ค่ายมือถือได้เงินฟรีเพิ่มขึ้นในส่วนแพ็กเกจเดิม

2) กสทช. ควรอุดหนุนเงินให้ผู้ให้บริการตามปริมาณอินเทอร์เน็ตที่ผู้บริโภคซึ่งกดรับสิทธิ์ใช้จริงเท่านั้น ไม่ใช่เพียงมีผู้บริโภคกดรับสิทธิ์แล้ว บริษัทก็ได้เงินไปฟรีๆ หรือมิเช่นนั้นก็ต้องกำหนดให้ค่ายมือถือยอมทบอินเทอร์เน็ตส่วนที่เหลือจาก 10 GB นั้นไปใช้งานต่อได้เรื่อยๆ จนกว่าจะใช้ครบเต็มจำนวน

3) เมื่อปริมาณการใช้งานอินเทอร์เน็ตเพิ่มมากขึ้น อาจทำให้เกิดภาวะเน็ตช้าหรือไม่เสถียร ดังนั้น กสทช. จะต้องกำกับดูแลคุณภาพสัญญาณและการให้บริการในพื้นที่ต่างๆ ให้เป็นไปตามมาตรฐานอย่างเข้มข้นขึ้นด้วย

นอกจากนั้นยังควรมีการกำหนดมาตรการเสริมอื่นๆ สำหรับกลุ่มเฉพาะ เช่น สนับสนุนผู้ให้บริการตอบสนองกลุ่มที่มีความจำเป็นต้องใช้อินเทอร์เน็ตเพิ่มในปริมาณมาก เช่น กลุ่มนักศึกษา-อาจารย์ ด้วยการออกแพ็กเกจเฉพาะในราคาพิเศษ ขยายวันใช้งานให้แก่ผู้ใช้บริการมือถือระบบเติมเงินออกไป จนกว่าสภาวะโรคระบาดจะยุติ เนื่องจากผู้บริโภคกลุ่มนี้อาจประสบปัญหาความลำบากหรือมีอุปสรรคในการเติมเงินเข้าระบบ

“อยากขอให้ กสทช. และกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม พิจารณาข้อเสนอทั้งหลายด้วย เพื่อที่ความตั้งใจดีจะได้ส่งผลดีจริงๆ ต่อผู้บริโภค” นายโสภณกล่าวทิ้งท้าย

ในวันที่มาตรการของรัฐกำหนดให้ประชาชนงดออกนอกบ้านเริ่มเข้มข้นขึ้น

ในวันที่ไลน์หมู่บ้านแจ้งเตือนให้ระวังพื้นที่เสี่ยง

ในวันที่กรุ๊ปแชทครอบครัวพากันแชร์ข้อมูลการป้องกันตัวเองจากเชื้อไวรัสแบบรัวๆ

ในวันนี้ต้องยอมรับว่าการระบาดของโคโรนาไวรัส ทำให้ผู้คนปั่นปวนทั้งกายและใจไม่มากก็น้อย

แม้เราจะยืนยันว่าตัวเองไม่ใช่คนจิตอ่อนหลงเชื่อข้อมูลข่าวปลอมในกลุ่มแชท แต่เชื่อว่าในช่วงเวลาที่ผ่านมาบางคนอาจจะมีอาการจิตตกโดยไม่รู้ตัว หลังจากเสพข่าวสารแบบนาทีต่อนาที บางคนจึงอาจได้รับความกระทบกระเทือนต่อความรู้สึก จนเกิดเป็นความเครียดสะสม เพราะต้องปรับไลฟ์สไตล์การใช้ชีวิตอย่างหนัก

แน่นอนว่ามาตรการเว้นระยะห่างทางสังคม (Social Distancing) เป็นเรื่องที่จำเป็นต้องทำ แต่การกักตัวอยู่ในบ้านนานๆ ไม่ได้ออกไปไหน อาจทำให้ชีวิตเริ่มรู้สึกเหี่ยวเฉาและไม่สนุกเหมือนเก่า

คุยกับ เอก-สมภพ แจ่มจันทร์ นักจิตวิทยาผู้เปิดศูนย์ให้คำปรึกษาภายใต้ชื่อว่า ‘Knowing Mind’ บริการมิตรสหายผู้มีปัญหาด้านจิตใจมาเกือบ 3 ปี โดยเฉพาะการจัดการภาวะต่างๆ ภายในจิตใจ เมื่อต้องเผชิญหน้ากับสถานการณ์ COVID-19 ซึ่งถือเป็นโรคใหม่ที่โลกใบนี้ยังไม่เคยเจอมาก่อน

หากประเมินสถานการณ์โรคระบาดในปัจจุบันตามมุมมองนักจิตวิทยาเป็นอย่างไรบ้าง

อย่างที่ทราบกันดีว่าโรคนี้เริ่มแพร่ระบาดเข้ามาสักพักแล้ว แน่นอนว่ามันมีผลกระทบอย่างมากต่อหลายๆ ด้าน รวมถึงด้านจิตใจ เพราะสิ่งที่เกิดขึ้นมากที่สุดควบคู่กันมาอย่างแยกไม่ขาดคือความกังวล

เราเริ่มรู้สึกกังวลเพราะอยู่ในสถานการณ์ที่ไม่ชัดเจน ไม่แน่นอน เราไม่รู้ว่าการระบาดครั้งนี้จะไปสิ้นสุดลงตรงไหน เราไม่รู้ว่าจะเกิดอะไรขึ้นในอนาคต ทั้งหมดทั้งมวลนี้จึงกระตุ้นให้เกิดความวิตกกังวล ลามไปถึงอาการแพนิค (panic) เพราะธรรมชาติของอาการนี้มักเกิดขึ้นเมื่อเราปะทะกับภาวะที่ไม่มั่นคง แม้เราจะตกอยู่ในการระบาดของเชื้อโรคเหมือนกันก็ตาม แต่ความกังวลหรืออาการแพนิคที่ว่านั้นอาจจะเกิดขึ้นไม่เหมือนกันและมีความเข้มข้นที่ต่างกันไป

ระดับความกังวลของแต่คน จะต้องพิจารณาควบคู่กับปัจจัยและมิติอื่นๆ ในชีวิต เช่น คุณอาจรู้สึกกังวลมากๆ เกี่ยวกับโรคระบาด ขณะเดียวกันก็เกี่ยวพันถึงเรื่องเศรษฐกิจและเงินในกระเป๋า บางคนอาจเกี่ยวพันกับงาน เกรงว่าจะถูกลดเงินเดือน ถูกเลิกจ้าง บางคนยังกระทบกับความสัมพันธ์ เพราะต้องกักตัว แยกห่างจากคนรัก ติดต่อสื่อสารกันยากขึ้น หรือแม้ความกังวลที่ส่งผลกระทบระหว่างคนใกล้ชิด ด้วยความที่ต้องระแวงระวังกันมากขึ้น แต่ไม่ว่าจะเป็นผลกระทบในมิติใดก็ตาม ทุกคนล้วนได้รับผลกระทบด้วยกันทั้งสิ้น มากน้อยต่างกันไปตามแต่ละบุคคล

ลองยกตัวอย่างผลกระทบจากความวิตกกังวลที่เกิดขึ้นมีอะไรบ้าง 

อย่างที่บอกไป ไม่ว่าใครก็ตามในสถานการณ์นี้ล้วนกังวลใจเหมือนกันทั้งนั้น เพราะเป็นสภาวะที่มนุษย์ทุกคนต้องเจอ ผมยกตัวอย่างความกังวลไว้ดังนี้

ประชาชนทั่วไป: อาจจะกำลังกังวลต่อสิ่งที่จะเกิดขึ้นในอนาคต เพราะไม่รู้ว่าโรคนี้จะยุติการระบาดตอนไหน ทำให้กังวลถึงปัญหาปากท้องและการใช้ชีวิตต่อ

แพทย์: ต้องยอมรับว่ากลุ่มบุคลากรทางการแพทย์มีบทบาทสำคัญ พวกเขาทำงานหนักมาก ต้องทำงานบนความหวังของทุกคน จนเกิดเป็นความกดดันและกังวลเรื่องการรักษา

ผู้ติดเชื้อหรือบุคคลกลุ่มเสี่ยง: นอกจากความกังวลแล้ว คนกลุ่มนี้มักมีความกลัว ความเครียด หงุดหงิดใจ ไม่พอใจ ว่าทำไมต้องเป็นเขาที่ป่วย นอกจากความโกรธที่เกิดขึ้นแล้ว อาจจะเกิดเป็นความรู้สึกผิดบาป ผู้ป่วยบางคนคิดว่าตัวเองเป็นสาเหตุการแพร่เชื้อและสร้างความเดือดร้อน ซึ่งในจุดนี้อาจจะทำให้เกิดความเศร้า ความเสียใจ หรือความสิ้นหวังก็ได้

ท่ามกลาง COVID-19 มีทั้งข่าวจริงข่าวปลอมสะพัดไปหมด ประเด็นนี้ยิ่งทำให้คนวิตกกังวลมากขึ้นไหม

ตามธรรมชาติมนุษย์เชื่อมโยงกับข้อมูลอยู่แล้ว ยิ่งเรารับรู้ข้อมูลที่น่ากลัว อันตราย ความกลัวก็จะเกิดขึ้นอย่างอัตโนมัติ การเสพข่าวจึงมีผลกระทบโดยตรงมากๆ ฉะนั้นเราควรคัดกรองแหล่งข้อมูล เลือกเสพข่าวมากขึ้น ยิ่งในปัจจุบันข้อมูลข่าวสารมีเยอะมาก หลายช่องทาง ข้อมูลไหลไปอย่างเร็ว เราอาจจะตั้งธงกับตัวเองง่ายๆ ว่าเราจะเสพข่าวเพื่อติดตามสถานการณ์ก็พอ เพื่อป้องกันภาวะความเครียดที่ค่อยๆ สะสมโดยไม่รู้ตัว

พอทุกคนเครียดมากๆ ตระหนกมากๆ จะกลายเป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้สังคมเปราะบาง จนทุกคนพร้อมจะสาด hate speech ใส่กันตลอดเวลาไหม อธิบายทางจิตวิทยาได้อย่างไร

ในประเด็น hate speech เป็นเรื่องที่เข้าใจได้นะครับ เมื่อเราประเมินว่าสิ่งที่เรากำลังเผชิญอยู่มันอันตราย มันคุกคามเรา เราไม่ปลอดภัย เราจะเกิดพฤติกรรมบางอย่างเพื่อตอบสนองสิ่งนั้น ซึ่งพฤติกรรมที่ว่ามันเป็นไปได้หลายอย่าง บางคนอ่านข่าวแล้วกังวล รีบกักตุนอาหาร บางคนอ่านข่าวแล้วรู้สึกทนไม่ไหว ต้องการระบายความโกรธออกมา โดยเลือกพิมพ์ข้อความด่าใครสักคนในสเตตัสเฟซบุ๊ค

ปฏิกิริยาเหล่านี้เป็นภาพสะท้อนพฤติกรรมมนุษย์ที่พยายามจะ handle กับสถานการณ์ตรงหน้า แต่คำถามคือ ปฏิกิริยานั้นตอบโจทย์การคลี่คลายความกังวลของเราได้จริงหรือ?

ผมไม่ได้มองว่าการระบายอารมณ์โกรธเป็นเรื่องที่ผิดหรือถูก ถ้าเราโกรธ เราระบายได้ แต่อาจจะต้องประเมินควบคู่ไปด้วยว่า เมื่อเราด่าแล้วมันช่วยให้เราจัดการกับความหงุดหงิดใจได้ดีขึ้นหรือไม่ หรือจะยิ่งเพิ่มความโกรธให้ตัวเองรู้สึกหนักหนาไปกว่าเดิม

การด่าเป็นเรื่องพื้นฐาน เป็นเรื่องธรรมชาติของมนุษย์เมื่อรู้สึกไม่พอใจ เอาง่ายๆ การด่าก็คือวิธีการหนึ่งที่ใช้จัดการความรู้สึก บางคนด่าแล้วมันโล่ง มันหลุด รู้สึกได้แสดงความเห็นของตัวเองออกมา บางคนด่าแล้วเครียดกว่าเดิม เรื่องแบบนี้มันไม่ใช่เรื่องของใคร มันเป็นเรื่องของตัวคุณที่จะตอบตัวเองได้ว่า คุณสบายใจไหมเมื่อได้ด่า

ท่ามกลางความเครียดและวิตกกังวล เมื่อเราค้นพบช่องทางการระบายอารมณ์ของตัวเองแล้ว ถือว่าเดินถูกทางแล้วหรือไม่

เดินถูกทางไหม ผมไม่รู้ แต่จะทำให้เราเห็นทางเลือกในการจัดการตัวเองมากขึ้น

ถ้าสมมุติคุณตอบตัวเองได้ว่า คุณกำลังกังวลเรื่องงาน เพราะคุณถูกบริษัทเลิกจ้างงาน คุณกังวลว่าเราจะเอาเงินจากไหนมาใช้ เราจะไปหางานอื่นทำได้อย่างไร แล้วก็ค่อยๆ จัดการตัวเองไปทีละขั้นตอน มีสติในการหาช่องทางทำงานใหม่ ซึ่งไม่มีใครบอกได้หรอกว่าทางเลือกไหนจะจัดการได้ดีที่สุด แต่อย่างน้อยเราจะไม่จมอยู่กับความกังวลจนทำอะไรไม่ได้

COVID-19 ทำให้ผู้คนต้องเปลี่ยนพฤติกรรมตัวเองเยอะมาก เช่น work from home, การกักตัวอยู่ที่บ้าน ซึ่งทุกอย่างเกิดขึ้นอย่างเร่งด่วนฉับพลัน จะส่งผลกระทบใดในเชิงพฤติกรรมหรือไม่

ความคุ้นชินจะทำให้มนุษย์ปลอดภัย เป็นความรู้สึกตามธรรมชาติ จะเห็นได้ว่าเมื่อมนุษย์อยู่กับอะไรก็ตามนานๆ เขาจะรู้สึกโอเค ถ้าเรามีวงจรชีวิตที่ตื่นเช้าไปทำงาน ตกเย็นกลับบ้าน เป็นแบบนี้ไปเรื่อยๆ เราย่อมไม่รู้สึกอะไร แต่ถ้าวันหนึ่งมีความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้น ความเครียดก็เกิดขึ้นทันที

เมื่อเราไม่คุ้นชินกับสถานการณ์ตรงหน้า ก็เป็นเรื่องปกติมากๆ ที่เราต้องใช้เวลาเพื่อปรับตัวเข้ากับสิ่งใหม่ สิ่งแวดล้อมใหม่ สังคมใหม่ แต่ถ้าถามว่าต้องใช้เวลานานแค่ไหน ผมก็ตอบไม่ได้เหมือนกัน แต่อยากขอให้เข้าใจว่า ‘ความรู้สึกแย่ๆ ความรู้สึกไม่โอเคที่เกิดขึ้นในช่วงนี้มันเป็นเรื่องปกติ’ เราจำเป็นต้องให้เวลากับตัวเอง อย่าบีบคั้นตัวเองให้รู้สึกดี ขนาดผมที่เริ่มทำงานที่บ้านย่างเข้าวันที่ 3-4 แล้ว ก็ยังไม่โอเค ผมยังไม่ชินเลย

COVID-19 ส่งผลกระทบอะไรต่องานของนักจิตวิทยาบ้าง

ผมทำงานในศูนย์บริการการปรึกษาเชิงจิตวิทยาและส่งเสริมสุขภาวะ มีเคสที่เข้ามาปรึกษาเพราะเริ่มรู้สึกว่าตัวเองกังวลกับสถานการณ์โรคระบาดมากเกินไป ในกรณีนี้ผมจะช่วยเขาคุยต่อว่า ความกังวลของเขาคืออะไรกันแน่ เพื่อหาความต้องการที่แท้จริง

สถานการณ์ใหม่ที่เข้ามาคุกคามชีวิตเราครั้งนี้ มันคุกคามเราในเรื่องอะไร ในแง่หนึ่งความกังวลที่เกิดขึ้นก็สะท้อนถึงสิ่งที่เราให้คุณค่าเหมือนกันนะ เช่น กังวลว่าตัวเองและพ่อแม่จะติดเชื้อ กังวลว่าจะถูกลดเงินเดือน ตกงาน หรือถูกเลิกจ้าง ตัวอย่างเช่น ผมกังวลถึงเรื่องการเปลี่ยนรูปแบบการทำงาน เพราะคนที่จะเข้ามารับบริการคำปรึกษา เขาเดินทางมาไม่ได้ ผมต้องคุยผ่านระบบออนไลน์ ซึ่งไม่ค่อยโอเค ไม่เหมือนกับการเจอหน้ากัน การสื่อสารของผมและเขาก็หายไป

มาตรการ Social Distancing ในมุมมองเชิงจิตวิทยาเป็นอย่างไร

มันค่อนข้างส่งผลสะเทือนมากๆ มาตรการนี้เป็นมาตรการที่ดีในการป้องกันโรค แต่ก็มีงานวิจัยหลายๆ แห่งยืนยันเหมือนกันว่า social distancing มีผลกระทบหลายๆ อย่างต่อจิตใจอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ มนุษย์เกิดมาเป็นสัตว์สังคม เราเกิดมาต้องการปฏิสัมพันธ์ในโลกแห่งความเป็นจริง บางคนอาจจะบอกว่า ฉันเป็น introvert แต่สุดท้ายแล้วมนุษย์ทุกคนต้องการความสัมพันธ์ในชีวิตจริงมากบ้างน้อยบ้างต่างกันไป ดังนั้นเมื่อเราปฏิบัติตามมาตรการนี้แล้ว ผมอยากให้เราไม่ลืมมิติในเรื่องความสัมพันธ์ไป

หากให้ประเมินสุขภาพจิตของคนไทยในภาวะ COVID-19 เป็นอย่างไรบ้าง

ผมมองในภาพกว้างๆ อาจจะพูดได้ไม่ชัดว่าหนักไหม แต่ระยะเวลาหลายเดือนที่ผ่านมามีความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นพอสมควร  เพราะ COVID-19 ส่งผลกระทบต่อทุกคนในวงกว้างอย่างทั่วถึงทุกแวดวง ไม่ว่าคุณจะเป็นใคร ต่อให้คุณอยู่ในเมือง อยู่ในชนบท คุณจะอยู่ในฐานะทางเศรษฐกิจแบบใดก็ตาม คุณได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์นี้หมด แต่มากน้อยแตกต่างกันไป

บางคนที่มีต้นทุนมากก็อาจจะจัดการปัญหาได้ดีกว่า คุณอาจจะเก็บตัวอยู่ในบ้าน แต่ยังมีเงินสั่งอาหารมากิน ไม่ต้องออกไปไหนก็จัดการได้ทุกอย่าง แต่บางคนที่เขาไม่มี เขาอาศัยอยู่ในห้องเช่าเล็กๆ การเก็บตัวอยู่ในห้องมืดๆ ก็อยู่ได้ยากกว่า ข้อจำกัดที่ว่านี้มันนำไปสู่มิติเรื่องจิตใจได้เหมือนกัน

ผมคิดว่าเราควรคำนึงถึงมาตรการในการดูแลช่วยเหลือให้สอดคล้องกับคนแต่ละกลุ่ม ตอนนี้ทุกคนกังวลเหมือนกัน ไม่ว่าจะทำอาชีพอะไร อยู่ในฐานะใด แต่ความสามารถในการรับมือกับความกังวลนั้นไม่เท่ากัน ขึ้นอยู่กับต้นทุนที่แต่ละคนมี

ถ้าต้องอยู่กับภาวะนี้ในระยะยาว แย่สุดอาจนานถึงสิ้นปี เราจะอยู่กันอย่างไร

(หัวเราะ) เอาจริงๆ ให้ผมตอบว่าพรุ่งนี้จะเป็นอย่างไร ผมยังตอบไม่ได้เลย ตอนนี้ทุกแวดวงต่างได้รับผลกระทบเหมือนกันหมด เศรษฐกิจ การแพทย์ เราไม่รู้หรอกว่าเขาประเมินอนาคตได้ถูกต้องหรือไม่ เราต้องยอมรับก่อนว่าสถานการณ์โรคระบาดนี้เป็นเรื่องที่ใหม่มาก แม้เราเคยเจอภาวะการแพร่ระบาดของโรคอื่นมาก่อน แต่ครั้งนี้มันคือโรคสมัยใหม่ เราไม่รู้ว่าการแพร่ระบาดครั้งนี้จะจบลงตรงไหน แต่ผมว่าอย่างน้อยที่สุดสิ่งที่เราพอจะทำได้คือ การกลับมาอยู่กับวันนี้ วันนี้มีปัญหาอะไรที่เราจัดการได้ก่อน

สำหรับบางคนอาจเคยมีชีวิตที่ดี แล้วต้องมากักตัวอยู่ในบ้าน แต่พอสถานการณ์แย่ลงก็เหมือนถูกบีบ เกิดเป็นภาวะเครียด อึดอัด เริ่มรู้สึกไม่ไหว เราอาจจะต้องระบุให้ชัดว่าสิ่งที่เราไม่พอใจคืออะไร ยิ่งระบุให้ชัดมากเท่าไร เราจะมีทางรับมือกับปัญหามากขึ้นเท่านั้น ถ้าบอกว่าเราไม่โอเคกับการอยู่บ้านในช่วงกักตัว นั่นเป็นเพราะเรารำคาญญาติ ที่บ้านมีคนอยู่เยอะจนเราไม่มีสมาธิในการทำงาน ถ้าเรายิ่งหารายละเอียดของความกังวลได้ชัดเจนมากขึ้นเท่าไร เราอาจจะหาทางเลือกในการจัดการได้ตรงจุดมากขึ้น แต่ความกังวลที่เป็นนามธรรมกว้างๆ ลอยอยู่ในอากาศ มันจัดการยากและยิ่งบั่นทอน ทำให้คุณรู้สึก overwhelmed การที่คุณมองทุกอย่างไม่ดีไปเสียหมด นั่นเป็นจุดเริ่มต้นที่อันตราย ถ้าคุณพอจะแยกแยะและค่อยๆ คลี่คลายปัญหาไปทีละเรื่อง ผมเชื่อว่าคุณน่าจะรับมือกับความเครียดวิตกกังวลนี้ได้มากกว่า

ปัญหาสุขภาพจิตหรือสุขภาวะด้านจิตใจ ถูกมองเห็นมากน้อยอย่างไรในสถานการณ์ปัจจุบัน

ผมว่าเริ่มมีความพยายามที่จะพูดถึงเรื่องนี้มากขึ้นบ้าง ในแง่หนึ่งเป็นสิ่งที่เข้าใจได้ เพราะมาตรการที่ออกมาส่วนใหญ่เน้นไปที่สุขภาพร่างกาย การดูแลสุขภาพ การใช้ชีวิต การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเป็นหลัก เช่น ใช้เจลล้างมือ สวมใส่หน้ากากอนามัย ส่วนเรื่องจิตใจอาจจะมีพื้นที่น้อยกว่าอยู่แล้วโดยธรรมชาติ เท่าที่ผ่านมาผมก็ติดตามในมิตินี้พอสมควร ในกรณีต่างประเทศก็เริ่มมีการพูดถึงประเด็นปัญหานี้กันบ้างแล้ว

สำหรับประเทศไทยในระยะต่อไป ผมคิดว่าเราต้องกลับมาพูดถึงประเด็นจิตใจมากขึ้น หน่วยงานต่างๆ สมาคมจิตแพทย์ กรมสุขภาพจิต เริ่มออกมาพูดถึงแง่มุมทางสุขภาพจิตบ้างแล้ว แต่แน่นอนหากเทียบกันในภาพรวม เวลาเราดูข่าวตามสื่อหลัก เรามักจะพบแต่เรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพกายมากกว่ามิติด้านจิตใจ

ตอนนี้เราอยูกับสถานการณ์มาระยะหนึ่งแล้ว หลายๆ คนอาจกำลังต้องการเครื่องมือแก้ปัญหา เขาอยากรู้ว่าเมื่อเขาเครียดขึ้นมาต้องทำอย่างไร หรือแม้กระทั่งเขาจะสามารถสังเกตตัวเองได้ด้วยวิธีไหน จะปรับพฤติกรรมตัวเองได้อย่างไร ผมว่าวันนี้เรายังมีพื้นที่ตรงนี้น้อยไป แต่โชคดีที่เราเริ่มมองเห็นความพยายาม ไม่ว่าจะจิตแพทย์หรือนักจิตวิทยาเองก็ตาม

ยืนยันได้ไหมว่า การดูแลสุขภาพจิตสำคัญไม่แพ้การดูแลสุขภาพกาย

สำหรับประเด็นนี้ ผมมองว่า ถ้าคุณเป็นคนหนึ่งที่เริ่มรู้สึกไม่โอเคจากข้างใน คุณคือผู้ได้รับผลกระทบเลยทันที ถึงแม้คุณจะไม่ได้ติดเชื้อไวรัสก็ตาม นั่นหมายความว่าถ้าคุณดูแลสุขภาพจิตของตัวเองไม่ได้ ต่อให้วันนี้คุณสบายดี คุณไม่ป่วยเป็น COVID-19 แต่คุณจะป่วยเป็นโรคแพนิค เครียด กังวล กลัว รู้สึกแย่ทันที

ต่อให้คุณบอกว่าโชคดีที่ไม่ติดเชื้อไวรัส แต่ถ้าคุณเครียดมากๆ แพนิคมากๆ นั่นหมายความว่าคุณได้รับผลกระทบที่เลวร้ายไปแล้วเรียบร้อย โดยที่คุณยังกังวลว่าคุณจะติดไวรัสหรือเปล่า คุณจะตกงานไหม คุณจะมีเงินไหม เพราะคุณละเลยที่จะดูแลและจัดการจิตใจของคุณไปแล้ว

ผมจึงอยากให้ทุกคนกลับมาตระหนักในตัวเอง ทบทวนดูว่าวันนี้คุณโอเคดีอยู่ไหม โดยที่ไม่ต้องพยายามหาคำตอบของวันพรุ่งนี้ ณ วันนี้ วันที่เรายังไม่เป็นโรค เราเครียดไหม ถ้าเราเครียด เรารีบจัดการตัวเองให้ดีขึ้นดีกว่าไหม

ทุกวันนี้นอกจากที่เราจะแพร่เชื้อไวรัสระหว่างกันและกันแล้ว เรายังแพร่ความเครียด แพร่ความกังวลใส่กันไปเรียบร้อยแล้ว อาการแพนิคจึงไม่ต่างจากโรคระบาด ฉะนั้นโจทย์สำคัญของวันนี้คือ เราจะลดการระบาดของอาการเหล่านี้ได้อย่างไรบ้าง นอกจากดูแลใจของตัวเองให้ดีแล้ว คุณต้องดูแลคนที่อยู่ใกล้ตัวด้วย

ต้องบอกก่อนว่าการที่ผมพูดไปเช่นนี้ มันอาจจะดูโลกสวยสำหรับใครบางคน ผมไม่ได้บอกว่าเราจะไม่แคร์การระบาดของโลก คุณกังวลได้ คิดมากกับมันได้ แต่ในส่วนอื่นๆ ของชีวิต คุณก็ต้องห้ามละเลย ชีวิตไม่ได้มีแค่เรื่อง COVID-19 ชีวิตของคุณยังมีเรื่องราวอีกมากที่ต้องยินดีและมีความสุขกับมัน ไม่ละเลย ถ้าเจอปัญหาก็จัดการ ส่วนไหนที่มีความสุขได้ก็จงมีความสุข

เราจะมีวิธีดูแลจิตใจอย่างไร ในวันที่เราต่างมีชีวิตอยู่ด้วยความหวาดกลัว

ก่อนจะพูดถึงหลักการ ผมขอพูดถึงข้อพึงระวังก่อน ผมว่าทุกเรื่องราวในโลกใบนี้ โดยเฉพาะหลัก How to ไม่ได้แปลว่าทุกคนจะทำได้ ถ้าคุณทำไม่ได้ก็ไม่ใช่เรื่องแปลก คุณไม่ต้องรู้สึกแย่ที่ตัวเองทำไม่ได้

How to ทุกอย่างที่เราเห็น อาจไม่ได้เหมาะกับทุกคน มันอาจจะเป็นแค่หลักการเบื้องต้น ถ้าเราทำไม่ได้ ไม่ได้แปลว่าเราผิด ดังนั้นสิ่งที่ผมจะแนะนำจึงเป็นหลักเบื้องต้นจริงๆ นั่นคือ การชวนทุกคนกลับมาทบทวนตัวเอง และตั้งสติกับสถานการณ์นี้ให้มากที่สุด

อันดับแรกอาจเป็นเรื่องการยอมรับและถามตัวเองว่าเราโอเคดีอยู่ไหม ถ้าเรามุ่งกระโจนไปหาวิธีการจัดการเลย เราอาจจะแก้ได้ไม่ตรงจุด เช่น คุณกำลังกังวลใช่ไหม งั้นคุณจัดการตัวเองแบบนี้สิ หนึ่ง สอง สาม สี่ … ความกังวลก็มีหลายหน้าตา ความกังวลของแต่ละคนไม่เหมือนกัน ถ้าคุณกำลังเครียด กำลังแพนิค คุณอาจจะลองหากระดาษสักแผ่น เขียนความกังวลที่ลอยฟุ้งอยู่ในอากาศ เขียนความคิดของเราออกมาเป็นข้อๆ เช่น ฉันกังวลว่าจะตกงาน ฉันกังวลว่าจะไม่เงิน ไม่มีเงินผ่อนบ้าน ผ่อนรถ ไม่มีเงินให้พ่อแม่ ฉันกังวัลว่าตัวเองจะติดเชื้อ กลัวตาย ฉันกังวลว่าพ่อแม่จะติดเชื้อ เขียนความกังวลที่เป็นนามธรรม ระบุมันออกมาให้ชัด แล้วเราจะเจอหนทางแก้ไขแต่ละข้อที่ชัดเจน

เมื่อสำรวจความรู้สึกของตัวเองแล้ว ขั้นตอนต่อมาเพื่อเอาตัวให้รอดจากความหวาดกลัวโรค เราอาจจะต้องกลับไปตั้งคำถามว่า อะไรคือข้อเท็จจริงในความกังวลของเรา เช่น ฉันกังวลว่าตัวเองจะติดเชื้อ ซึ่งถึงแม้เราจะไม่เคยไปไหน กักตัวอยู่กับบ้าน ผมเชื่อว่าหลายๆ คนก็หนีความวิตกนี้ไปไม่ได้ ฉะนั้นเราควรหาข้อเท็จจริงเพื่อมาคลี่คลายให้เบาลง เช่น เราไปในพื้นที่เสี่ยงมาหรือเปล่า เราคลุกคลีกับผู้ที่เสี่ยงไหม ถ้าไม่ เราก็ควรจะหลีกหนีความเครียดนั้นดีกว่าไหม

สิ่งที่ผมพูดมันไม่ใช่ How to สำเร็จรูป ผมไม่ได้บอกว่าถ้าคุณเครียดจากปัญหาโรคระบาด ให้คุณไปออกกำลังกาย ไปพักผ่อน กินอาหารที่มีประโยชน์ ซึ่งผมก็โอเคกับวิธีการเหล่านี้ ถ้าคุณสบายใจที่จะทำก็ทำได้เลย แต่ในแง่หนึ่งการจัดการแบบนี้สุดท้ายอาจเป็นการจัดการเพียงแค่ภายนอก เพราะต้นตอภายในจิตใจยังอยู่ และมันก็ไม่มีวิธีปลอบโยนที่เป็นสิ่งสำเร็จรูป หัวใจสำคัญก็คือการค่อยๆ ทบทวน และนี่อาจจะเป็นโอกาสอย่างหนึ่งที่โรคระบาดเปิดพื้นที่ให้เราเข้าใจภายในตัวเองมากขึ้นก็เป็นได้

ท้ายที่สุดปรากฏการณ์โรคระบาดครั้งนี้สะท้อนให้มนุษย์กลับมามองเห็นอะไรในตัวเองบ้าง

มนุษย์ก็คือมนุษย์นะครับ เมื่อมนุษย์เจอสถานการณ์ที่ไม่คาดฝันหรือสถานการณ์ที่คาดเดาไม่ได้ เราย่อมกลัวและเกิดความกังวล เรียกได้ว่านี่คือความรู้สึกพื้นฐานของการเป็นมนุษย์เลยก็ว่าได้ เราไม่ผิดที่จะแพนิคนะครับ ถ้าเราไม่กังวลต่างหากคือเรื่องที่แปลก

ความกังวลที่ไหลอยู่ในตัวมนุษย์มันมีประโยชน์ ตั้งแต่อดีตถ้ามนุษย์ใช้ชีวิตอย่างสบายๆ เราอาจจะตายไปแล้วก็ได้ ตายก่อนที่เรายังไม่สืบเผ่าพันธุ์

ดังนั้นสถานการณ์ COVID-19 ที่เรากำลังเจอ มันคือภาพสะท้อนที่โคตรจะปกติ แต่เราจะทำอย่างไรให้ความกังวลนี้เป็นแค่สัญญาณเตือนให้มนุษย์อย่างเราจัดการหรือแก้ไขปัญหาต่อ ทำให้เรารู้จักป้องกันตัวเอง รักษาชีวิตของตัวเองมากกว่าที่จะปล่อยให้ความกังวลนั้นเป็นปัญหาในตัวมันเอง เพราะผมเชื่อว่าหลายคนเลือกปล่อยให้ความกังวลเป็นปัญหาในชีวิต ทั้งที่ชีวิตจริงไม่ได้มีปัญหา

และท้ายที่สุดเมื่อสถานการณ์นี้จบลง เราอาจจะประเมินบางอย่างได้ในมุมที่กว้างขึ้น ว่าแท้ที่จริงแล้วภาวะสุขภาพจิตของคุณเป็นอย่างไรบ้าง คุณพร้อมแค่ไหน แล้วในอนาคตหากมีโรคระบาดใหม่เข้ามาหรือมีสถานการณ์ฉุกเฉินอื่นๆ เข้ามา เราจะพร้อมรับมือกับมันไหม มันน่าจะถึงเวลาแล้วที่จะต้องให้การศึกษาและข้อมูล รวมถึงให้ทักษะการจัดการจิตใจให้ติดตัวมนุษย์รุ่นต่อไป

จบจากโรคนี้ (ซึ่งไม่รู้ว่าจะจบเมื่อไร) ผมหวังว่าเรื่องความเครียด แพนิค และภาวะจิตใจ จะเป็นเรื่องที่ทุกคนหยิบมาพูดกันมากขึ้น

กว่า 3 เดือนแล้วที่คนทั่วโลกต้องใช้ชีวิตท่ามกลางความหวาดหวั่นจากสถานการณ์ COVID-19 ด้วยความที่เชื้อไวรัสตัวร้ายไม่อาจมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า จนไม่อาจไว้ใจใครได้แม้กระทั่งคนใกล้ชิด ทั้งยังต้องเผชิญกับข่าวลือต่างๆ นานาที่ร้ายกาจไม่น้อยไปกว่าโรคระบาด จนเกิดเป็นความตื่นตระหนก สั่งสมเป็นความเครียด วิตกกังวล และอาจส่งผลต่อสุขภาพจิตในระยะยาวได้

ข้อมูลหนังสือ The Coronavirus Prevention Handbook: 101 Science Based Tips that Could Save Your Life หรือ คู่มือป้องกันไวรัสโคโรนา ได้รวบรวมข้อมูลที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตในสถานการณ์โรคติดต่ออุบัติใหม่ เขียนโดยคณะทำงานด้านวิทยาศาสตร์และการแพทย์ที่รับมือกับการระบาดในเมืองอู่ฮั่น มีข้อแนะนำในการเตรียมความพร้อมทางใจและการดูแลสภาพจิตของตนเอง เพื่อก้าวผ่านวิกฤตการณ์ครั้งนี้ไปด้วยกัน

วิกฤตการณ์ COVID-19 ในประเทศไทยกำลังเสี่ยงต่อภาวะแพร่ระบาดระยะที่ 3

หนึ่งในมาตรการที่ถูกหยิบขึ้นมาแก้ปัญหาเฉาะหน้าคือ ‘Social Distance’ เพื่อเว้นระยะห่างทางสังคม งดกิน ดื่ม เที่ยวในสถานที่ชุมนุมชน

นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่ Social Distance ถูกพูดถึง ในอดีตหลังช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1 สหรัฐเคยงัดมาตรการนี้ออกมาใช้แก้ปัญหาไข้หวัดใหญ่ 1918 แต่ก็สายเกินการณ์ ทำให้มีผู้สังเวยชีวิตไปถึง 4,500 คน

ประเทศไทยในปี 2020 หากไม่ปฏิบัติตามมาตรการ Social Distance โดยเคร่งครัด ฉากทัศน์ที่เลวร้ายสุดคาดว่า ตัวเลขผู้ป่วยอาจพุ่งทะยานถึง 16.7 ล้านคน ภายในปี 2563 หรือ 60% ของจำนวนประชากร

นั่นหมายถึง ภาวะแพร่ระบาดระยะที่ 3 ที่ลุกลามเป็นวงกว้าง และไม่อาจสืบหาต้นตอของการแพร่เชื้อได้